Ba quốc gia có nhiều ảnh hưởng trên thế giới gồm Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Australia hôm 15/9 tuyên bố lập liên minh gọi tắt là AUKUS. Giới quan sát cho rằng liên minh này không chỉ phục vụ lợi ích của ba nước đó mà còn có nhiều tác động quan trọng đến Đông Nam Á, đặc biệt là một số nước có tranh chấp ở Biển Đông, bao gồm Việt Nam.
VOA phỏng vấn ông David Shear, Giáo sư thỉnh giảng tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins, cựu Đại sứ Mỹ ở Việt Nam và cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, về vấn đề này.
AUKUS tốt cho ASEAN
VOA: Việc ba nước Mỹ, Anh và Australia công bố liên minh AUKUS bị xem là khá đột ngột, bất ngờ. Theo ông, vì sao họ làm như vậy ở thời điểm hiện nay?
Ông David Shear: Hợp tác về chiến tranh trong lòng biển giữa Mỹ, Anh và Australia rất là quan trọng. Điều đó cũng ngày càng quan trọng hơn trong khu vực Biển Đông.
Phía Australia trong thời gian qua có nhu cầu thay thế đội tàu ngầm hiện có. Năm 2016, họ quyết định mua 12 tàu Pháp chạy bằng động cơ thông thường. Nhưng việc đó dường như không ổn với Australia.
Tôi nghĩ là đã có mối quan ngại rằng tầm hoạt động của các tàu đó không đủ xa, chúng quá ồn và dễ bị phát hiện, và đến một thời điểm, người ta có cảm giác rằng chúng đã lạc hậu. Dường như đã có nhiều chuyện khó khăn giữa phía Pháp và phía Australia trong việc tiếp tục theo đuổi chương trình đó.
Vì vậy, phía Australia đã đến với chúng ta [Mỹ]. Chúng ta không làm tàu ngầm chạy bằng động cơ thông thường, chúng ta chỉ sản xuất tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Và xem ra phía Australia đã quyết định rằng tàu ngầm dựa trên thiết kế của Anh hoặc Mỹ là điều họ muốn hơn so với tàu ngầm Pháp.
Như vậy, họ hủy bản thỏa thuận với Pháp và họ đi đến đạt thỏa thuận với Mỹ và Anh. Đây là thỏa thuận rất quan trọng đối với hợp tác ba bên là Mỹ, Anh và Australia. Và tôi nghĩ nó cũng sẽ tốt cho khu vực.
VOA: Liên minh AUKUS tuy không nhắc đến Trung Quốc nhưng nhiều người cho rằng nó nhắm đến Trung Quốc. Trong quan điểm của ông, liên minh này sẽ tác động thế nào đến Trung Quốc và khu vực?
Ông David Shear: Australia có nhiều yêu cầu về tàu ngầm. Tôi chắc chắn rằng họ quyết định thực hiện thỏa thuận với Mỹ và Anh là vì các công nghệ của Mỹ và Anh phù hợp với các yêu cầu của họ, cho dù điều đó là có liên quan đến Trung Quốc hay không.
Tôi tin chắc rằng Trung Quốc là một phần trong sự cân nhắc của họ [Australia] nhưng chắc chắn không phải là toàn bộ sự cân nhắc của họ.
Tôi nghĩ rằng thỏa thuận về liên minh ba bên tốt cho khu vực. Khu vực cần sự hợp tác mạnh mẽ giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản, Australia, Ấn Độ và Vương quốc Anh để tiếp tục ổn định, để các nước Đông Nam Á duy trì nền độc lập của họ. Như vậy, tôi nghĩ liên minh AUKUS tốt cho Đông Nam Á, tốt cho khối ASEAN, không khác gì việc nó tốt cho Mỹ và Australia.
Tình thế Việt Nam rất tế nhị
VOA: Trong diễn văn công bố AUKUS, Tổng thống Biden nhắc đến khối ASEAN. Ông có nghĩ rằng trong tương lai liên minh AUKUS sẽ gia tăng hợp tác hoặc mời một số nước ASEAN có liên quan nhiều đến Biển Đông tham gia, chẳng hạn như Việt Nam?
Ông David Shear: Tôi nghĩ rằng khi Mỹ và Việt Nam hợp tác chặt chẽ hơn với nhau trên nhiều lĩnh vực, điều đó luôn luôn phục vụ cho lợi ích của cả hai bên.
Tất nhiên, tình thế của Việt Nam rất tế nhị liên quan đến Trung Quốc và các cường quốc khác trong khu vực. Như vậy, Việt Nam phải quyết định họ muốn hợp tác nhiều thêm đến mức nào với Mỹ và với các đại cường khác. Nhưng chúng ta [Mỹ] hoan nghênh điều đó và chúng ta có thể kiên nhẫn.
Về thỏa thuận tàu ngầm của Mỹ, Anh và Australia, sẽ còn mất nhiều năm nữa mới có những kết quả đầu tiên. Có thể phải mất đến 15 năm. Như vậy, tác động quân sự của thỏa thuận này sẽ không phải là ngay lập tức.
Không phải là Australia đi vào một siêu thị tàu ngầm, nhặt ra một con tàu rồi đem về nhà. Sẽ phải mất thời gian thiết kế, phát triển, rồi chế tạo. Những việc này mất một thời gian dài trước khi các con tàu được đưa vào hoạt động.
VOA: Một số nước như Malaysia hay Indonesia bày tỏ lo ngại là Trung Quốc sẽ gia tăng số tàu ngầm của họ để làm đối trọng với liên minh AUKUS. Ông có cho rằng sẽ có một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực?
Ông David Shear: Phía Trung Quốc đã tăng đáng kể quy mô đội tàu ngầm của họ. Họ tăng tầm hoạt động của các tàu ngầm. Họ hoạt động ngày càng vươn ra xa trên Biển Đông. Tôi nghĩ rằng tất cả các bên đều đang phản ứng với nhau. Australia hiện đang phản ứng đối với hoạt động gia tăng của Trung Quốc ở trong khu vực.
VOA: Xin cảm ơn ông!
