Chiến binh thuộc nhóm chủ chiến Nhà nước Hồi giáo sẵn sàng chiếm đóng một trong những kho vũ khí lớn nhất Syria sau khi đè bẹp phần lớn thành phố Palmyra, nơi tọa lạc một địa điểm di sản thế giới lớn của UNESCO mà các chuyên gia lo ngại các phần tử cực đoan có thể cướp phá và làm hư hại như họ đã làm với các địa điểm khảo cổ lớn ở nước láng giềng Iraq.
Phần lớn chú ý của giới truyền thông quốc tế ở thời điểm trước khi Palmyra bị chiếm đóng hôm thứ Tư tập trung vào số phận của cổ thành Palmyra, một trong những địa điểm khảo cổ toàn vẹn nhất thời La Mã đã có từ thế kỷ thứ nhất và thứ hai và được mệnh danh là “Cô dâu Sa mạc.” Trước khi thành phố thất thủ - phần hiện đại được gọi là Tadmur – với hàng trăm pho tượng đã được di dời tới các địa điểm an toàn nhưng vẫn còn những kho báu không thể thay thế được có thể bị phá hủy hay bán ra chợ đen, theo lời cảnh báo của các giới chức Syria và Liên Hiệp Quốc.
Ông Maamoun Abdulkarim, tổng giám đốc về cổ vật và bảo tàng của Syria, nói: “Tôi rất lo sợ. Đây là một trận chiến PR đối với ISIL và họ sẽ nhất mực ghi điểm thắng chống lại nền văn minh bằng cách phá hủy các tàn tích cổ.”
Nhưng trong khi những mối lo ngại gia tăng về tàn tích cổ và các cổ vật thì các chuyên gia phân tích quân sự nói vụ tấn công tiêu biểu cho một cú đánh chiến lược nghiêm trọng đối với chính phủ Syria. Nó đánh dấu lần đầu tiên Nhà nước Hồi giáo ISIL chiếm được một thành phố lớn từ tay lực lượng chính phủ Syria. Cho đến nay, các thắng lợi quân sự chính của ISIL ở Syria gây thiệt hại cho các nhóm nổi dậy khác, với các phần tử cực đoan Hồi giáo nắm đưuợc các thị trấn mà các nhóm nổi dậy khác đã chiếm được từ tay chính phủ Syria.
Trong số những chiến lợi phẩm tực thời là một torng những kho vũ khí lớn nhất của Syria, cũng như các cắn cứ quân đội, một phi cảng, các giếng dầu quan trọng al-Hail và Arak và một nhà tù khét tiếng lâu nay vẫn được coi là biểu hiệu cho sự đàn áp của chính phủ. Các chiến binh Nhà nước Hồi giáo đã đột nhập nhà tù đêm thứ tư, theo tin tức từ giới hoạt động. Có khả năng phe chủ chiến có thể được lợi nhờ bán điện sản xuất bằng dầu khí trở lại cho chính phủ của Tổng thống Bashar al-Assad.
Ông Rami Abdul Rahman, người đứng đầu Đài Quan sát Nhân Quyền Syria, một tổ chức theo dõi có trụ sở ở London dựa vào các nhà hoạt động bên trong Syria để lấy thông tin, nói: "Tổ chức Nhà nước Hồi giáo nay đã thiết lập gần như quyền kiểm soát toàn diện khu vực từ Palmyra đến biên giới Syria-Iraq và nối dài đến biên giới Syria-Jordani."
Nhóm khủng bố tiến vào thành phố sau khi chiếm các quận huyện miền bắc hồi sáng thứ Tư, dùng những tay đánh bom tự sát và trọng pháo. Đến tối, các tuyến phòng thủ của lực lượng chính phủ Syria đã sụp đổ và binh sĩ được rút về các vị trí mới trong các cứ địa của chế độ ở phần phía tây thành phố nhưng rất ít thường dân được di tản và hàng trăm binh sĩ chính phủ cũng bị bỏ lại, theo lời các nhà hoạt động ở địa phương.
Trong tình hình nắm được Palmyra trong tay, ISIL tháng này đã ghi được 2 chiến thắng quan trọng – tuần trước phe chủ chiến đè bẹp Ramadi, thủ phủ tỉnh Anbar lớn nhất ở Iraq. Với Palmyra nay lọt vào tay phe chủ chiến, thành phố Homs và thủ đô Damascus của Syria đang bị phơi bày trước sự tấn công của ISIL, theo nhận định của các chuyên gia phân tích quân sự. Nhưng tức thời hơn là nó sẽ giúp nhóm này củng cố quyền kiểm soát tỉnh miền đông Deir ez Zour, nơi lực lượng chính phủ Syria lâm nạn dựa vào sự tiếp tế trên bộ thông qua một xa lộ chính chạy từ Damascus xuyên qua Palmyra. Các chiến binh ISIL nay có thể cắt đứt con đường đó, buộc chính phủ phải không vận tiếp tế đến các tiền đồn còn lại ở Deir ez Zour.
Theo nhận định của ông Charles Lister, một nhà phân tích của Trung tâm Brookings ở Doha, nhận định: "Chiếm được Palmyra, ISIL đã chận đứng lực lượng của chế độ ở Deir el Zour và mở ra các tuyến đường trực tiếp đến Homs, Qalamoun và Damascus."
Ông Joshua Landis, giáo sư về Trung Đông tại trường Đại học Okhlahoma, nghi rằng ISIL sẽ tìm cách tăng cường vị thế ở miền đông trước khi tìm cách đạt thêm thắng lợi ở sườn phía Tây hay đe dọa Homs. Ông nói: "Deir được cho là cố gắng tiến tới kế tiếp của ISIL."
Tốc độ sụp đổ của lực lượng ASSad trong khi bảo vệ một thành phố quan trọng về chiến lược với các tuyến tiếp tế từ Damascus nêu ra những thắc mắc về khả năng quân sự của chế độ sau 4 năm nội chiến. Palmyra là thất bại lớn thứ nhì trong mấy tuần vừa qua mà chính phủ đã gánh chịu.
Hồi tháng 4, một liên minh Hồi giáo mới của các binh đoàn nổi dậy được hỗ trợ bởi chi nhánh Jabhat al-Nusra của al-Qaida đã chiếm được Idlib ở miền bắc Syria, là thủ phủ tỉnh thứ nhì mà chế độ đã mất trong vụ xung đột.
Các chỉ huy nổi dậy nói trong cả hai cuộc giao tranh để chiếm Palmyra và Idlib, lực lượng chính phủ bị dàn mỏng, và vắng mặt một cách rõ ràng là dân quân Shia của nước ngoài được Iran phối hợp cùng các chiến binh Hezbollah của Liban, mà chính phủ Syria đã dựa vào để đạt được những thắng lợi trước đây cũng như để tổ chức các chiến binh địa phương thuộc phái Alawi thiểu số, một chi nhánh của Hồi giáo Shia.
Nhiều dân quân Shia từ Iraq đã chiến đấu cùng với quân đội Syria bắt đầu trở lại nước Iraq láng giềng hồi năm ngoái để tham gia cuộc chiến chống lại ISIL và đồng minh Sunni đã chiếm được một vạt ở miền tây và bắc Iraq. Chiến binh Hezbollah tập trung vào một cuộc giao tranh với phiến quân Syria ở Qalamoun, một vùng đồi núi chạy dọc theo một phần biên giới Syria giáp với Lebanon.
Trong cuộc giao tranh để bảo vệ Palmyra, lực lượng chính phủ được sự hỗ trợ của các chiến binh thuộc bộ tộc al-Shaifat ở miền đông. Năm ngoái, các cấp chỉ huy Syria đã mở một trại huấn luyện ở Palmyra cho các chiến binh al-Shaitat tiếp theo một cuộc tàn sát của phe chủ chiến Hồi giáo giết hại 700 thành viên bộ tộc, gồm cả phụ nữ và trẻ em. Hình ảnh bắt đầu xuất hiện trên các trang mạng xã hội sau khi Palmyra cho thấy người bộ tộc al-Shaitat bị hành quyết vì đã chiến đấu chống lại ISIL.
