Hoàng Hoành Sơn
Trung Quốc đã nhét vào mồm Việt Nam một trái đắng, kéo dài từ tháng 10/10/2011 cho đến nay 03/05/2021 (1), mà Việt Nam vẫn chưa ăn hết; đó là công trình đường sắt Cát Linh – Hà Đông, tuyến đường sắt đô thị đầu tiên ở thủ đô Hà Nội; có tổng chiều dài 13,5 km gồm 12 ga trên cao. Khởi đầu từ ga Cát Linh và kết thúc tại ga Yên Nghĩa.
Điều đáng nói là Việt Nam không chỉ phải ngậm quả đắng, mà dư vị đắng đót của nó sẽ còn âm ĩ mãi với những nguy cơ tiềm ẩn do công trình chưa kịp đưa vào sử dụng đã bắt đầu rỉ sét, xuống cấp, kéo cả nước lâm vào cảnh nợ nần lâu dài. Cạnh đó, nổi cộm vấn đề an toàn, việc phía nhà thầu Trung Quốc xem trọng giá trị đoàn tàu hơn sinh mạng người dân đi tàu. Bằng chứng khi phía tư vấn Pháp đưa ra tình huống cháy xảy ra ở giữa tàu để đơn vị vận hành xử lý. Nhưng đại diện tổng thầu Trung Quốc từ chối bấm nút báo động để bơm không khí tươi vào, đại diện Trung Quốc giải thích rằng, khi cháy mà bơm khí tươi vào sẽ làm hỏng đoàn tàu.
Phía tư vấn Pháp đã phản ứng, họ yêu cầu: khi xảy ra cháy trên tàu, bên vận hành phải báo động và bơm khí tươi vào để giữ mạng sống cho khách, còn tàu cháy thì phải chấp nhận. Rõ ràng là tư vấn Pháp rất coi trọng sinh mạng con người, còn phía Trung Quốc chỉ quan tâm đến việc giữ gìn phương tiện, người chết mặc kệ (2). Thế đấy, dân thủ đô Hà Nội đi tàu gặp sự cố cháy tàu là coi như xong đời, vì sinh mạng người dân dưới chế độ cộng sản duy vật không thể sánh ngang với các giá trị vật chất.
Một đường sắt Cát Linh – Hà Đông đã tiêu xài ngân sách quốc gia và tiền thuế người dân cực kỳ hoang phí, chưa kể đến việc ký vay vốn từ Trung Quốc hết sức vô lý và ngây thơ. Trước hết, phải nói đến vấn đề tham nhũng. Vì tiền nên nhiều quan chức lãnh đạo trong chính quyền Việt Nam đã ký bừa vay vốn từ Trung Quốc mà không suy xét thiệt hơn hoặc tham vấn kỹ lưỡng các khía cạnh khác nhau. Thế là bước đầu các quan chức ấy tự rúc vào cái bẫy nợ do Trung Quốc giăng ra, sau đó kéo theo cả nước vào rọ.
Trước hết là những lời đường mật; trùm cho vay Trung Quốc vẽ lên những viễn cảnh đầy ảo ảnh huy hoàng để các quan chức ngu muội ấy đồng ý ký vay nợ. Và sau đó, khi giấy nợ cầm tay, công trình đã được chính phủ Việt Nam phê duyệt, chính là lúc Bắc Kinh, thông qua các nhà thầu quốc doanh, gây khó dễ bằng việc tăng giá, đội vốn… bỏ dỡ công trình, để ép Việt Nam phải lún sâu thêm vào dự án này, bằng cách vay thêm tiền hoặc buộc Việt Nam chấp nhận các yêu sách của Trung Quốc.
Bí quyết bẫy nợ thật ra rất đơn giản. Trung Quốc chỉ việc hối lộ các quan tham; khuyến khích họ ký vay các khoản nợ khổng lồ, kèm theo những ưu đãi khủng. Kịp đến lúc trả nợ, phía Trung Quốc sẽ siết chặt các điều khoản, gia tăng lãi suất và con nợ buộc phải vay thêm. Hơn nữa, Trung Quốc còn khốn nạn xúi con nợ sa lầy vào các dự án bất khả thi, đội vốn và đầy rủi ro thất bại. Đến lúc con nợ không thể trả nổi thì ép chịu gán nợ bằng những cảng biển, đặc khu kinh tế nằm ở những vùng đất chiến lược mà Trung Quốc nhắm sẵn.
Nhiều nước trên thế giới đã lâm vào cảnh nợ nần và phải gán đất trả nợ từ việc vay vốn ODA của Trung Quốc: Năm 2017, Sri Lanka đã phải bán cảng Hambantota cho Trung Quốc trong thời hạn 99 năm, cộng thêm với 6.000 ha đất xung quanh, vì lý do không có tiền để trả các khoản vốn vay “nhẹ nhàng” từ Trung Quốc (3).
Philippines cũng đã vay hàng trăm triệu USD từ Trung Quốc mỗi năm; với tình hình nợ chồng nợ như hiện tại. Để gán nợ, Manila có thể sẽ phải cho Bắc Kinh thuê mướn các cảng biển chiến lược, hoặc cho phép Bắc Kinh cùng thăm dò khai thác dầu khí tại các vùng biển tranh chấp giữa hai nước; kể cả có thể phải “nhượng lại” luôn quyền kiểm soát các đảo, đá mà nước này tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông (4).
Trung Quốc khi cho các nước nghèo vay theo kiểu ODA, họ đều có nhiều mưu đồ riêng: buộc nước vay mở rộng thị trường, tham gia mối quan hệ hợp tác trong phe cánh Trung Quốc, rồi theo đuổi mục tiêu địa - chính trị - kinh tế: Một vành đai, một con đường, an ninh quốc phòng, cảng biển, đặc khu… Vì lâm nợ, các nước vay ODA của Trung Quốc sẽ phải dỡ bỏ hàng rào thuế quan trước hàng hóa Trung Quốc. Sau khi vay vốn rồi, các nước đi vay bị buộc phải mua thiết bị, thuê công ty xây dựng, mướn nhân sự kỹ thuật… từ Trung Quốc sang thi công với chi phí đắt đỏ, luôn đội giá gấp nhiều lần.
Trở lại với đường sắt Cát Linh – Hà Đông, có tổng đầu tư ban đầu phía Trung Quốc đưa ra là 552.66 triệu đô la (theo thời giá năm 2011 là khoảng 8.769 tỷ đồng) cho đoạn đường dài 13.5 km, chỉ có vận tốc tối đa 80km/giờ, vận tốc bình quân khai thác 35km/giờ. Hiển nhiên đây là một mức giá rẻ mạt so với các công trình đường sắt khác trên thế giới.
Tuy nhiên, sau khi ký kết xong, càng ngày Việt Nam càng lún sâu vào cái bẫy nợ của Trung Quốc, qua việc vốn đầu tư bị phía nhà thầu Trung Quốc điều chỉnh lên đến 18.001,59 tỷ đồng (tương đương 868,04 triệu USD). Nguồn đầu tư từ Chính phủ Trung Quốc là 669,62 triệu USD và phía Việt Nam bỏ ra 198,4 triệu USD, bao gồm cả 169 triệu đô Trung Quốc hứa cho vay nếu làm đường sắt Cát Linh – Hà Đông.
Phía tổng thầu Trung Quốc còn chơi chiêu, họ chia nhỏ các hợp đồng để lừa phía Việt Nam, vốn chả mấy kinh nghiệm làm đường sắt đô thị nên không am hiểu hết những chi tiết trong hợp đồng; nên những quan chức Việt Nam đã hạ bút ký những hợp đồng chả mấy quan trọng do phía nhà thầu đưa ra. Để rồi đến khi công trình đã khởi công mà những hợp đồng quan trọng nhất vẫn chưa được ký kết. Lúc ấy, phía nhà thầu Trung Quốc mới trân tráo đòi dừng thi công, buộc Việt Nam chi trả thêm 315.18 triệu đô la nữa (5).
Như thế là tăng hơn 200% vốn đề ra lúc ban đầu, có lẽ đến đây quan chức Việt Nam mới vỗ trán hiểu vì sao giá thầu của Trung Quốc lại thấp đến vậy. Hóa ra, Việt Nam ham rẻ phải bấm bụng vay thêm tiền của Trung Quốc để hoàn thành tuyến đường, lại còn vướng thêm số nợ khủng chả khác nào vay tín dụng “đen”; đang khi Trung Quốc vừa được tiếng hỗ trợ Việt Nam phát triển, vừa có công ăn việc làm cho các công ty của họ… vừa có lý do gây áp lực buộc Việt Nam nhượng bộ nhiều quyền lợi để gán nợ, bằng việc cho thuê các đặc khu dài cả thế kỷ, hoặc ngậm bồ hòn làm ngọt, mặc kệ Trung Quốc hoành hành trong các khu vực biển thuộc lãnh hải Việt Nam.
Để che giấu sự tình, đảng cộng sản Việt Nam qua Ban Tuyên giáo chỉ đạo báo chí trong nước nhiều lần tung tin nào là: Đường sắt Cát Linh – Hà Đông “chạy thử nghiệm sau 8 lần lỗi hẹn”; các điệp khúc: sắp sửa, gần, chuẩn bị, “sẵn sàng các kịch bản phục vụ người dân”; và còn ghê hơn là “Bộ GTVT cho biết, đang rà soát, xác định trách nhiệm các tập thể, cá nhân có liên quan đến các nội dung theo kiến nghị kiểm toán để tiếp tục kiểm điểm, xử lý trách nhiệm”. Tất cả chỉ để an lòng dân, chứ thực ra Trung Quốc không chi tiền lấy đâu các tập thể cá nhân phía Việt Nam thi công? (6)
Chủ thầu Trung Quốc ban đầu đặt ra mục tiêu đến tháng 6/2014 sẽ hoàn thành toàn bộ công trình. Sau đó 1 năm, đến 30/6/2015 sẽ đưa hệ thống đoàn tàu vào khai thác chính thức. Tuy vậy, cho đến thời điểm hiện tại, công trình “nhớ đời” ấy đã lùi tiến độ đến lần thứ 10 và sẽ còn tiếp tục lùi nữa? Dịp tháng 3 vừa qua, phía báo chí lề đảng đua nhau hồ hởi tung tin đường sắt Cát linh – Hà Đông dự kiến sẽ hoạt động trước ngày 30/4 (7). Nhưng rồi cũng chính các báo đài ấy, chỉ ít ngày sau, đã đưa tin mới khác: Lại đột ngột hoãn đường sắt Cát Linh – Hà Đông; Đường sắt Cát Linh - Hà Đông đạt chứng nhận an toàn hệ thống, sẵn sàng vận hành sau kỳ nghỉ lễ; Đường sắt Cát Linh – Hà Đông được cấp chứng nhận an toàn… (8).
Riêng cái sự an toàn mà báo chí Việt Nam tung ra liên tiếp nhiều ngày qua càng cho thấy rằng, đảng đang ra sức tuyên truyền cho đống sắt Trung Quốc mang sang Việt Nam ấy là an toàn, là được tư vấn của Pháp công nhận để dân đen chịu ngồi lên đoàn tàu ấy đi cho xong. Trong lúc phía tư vấn Pháp hoàn toàn im lặng hoặc chẳng công bố văn bản nào cho thấy những bất đồng về an toàn trong lúc kiểm nghiệm vận hành đã được giải quyết?
Hẳn chúng ta còn nhớ những bất đồng tréo ngheo giữa chính quyền Hà Nội thời Nguyễn Đức Chung với Tổ chức Xúc tiến thương mại - môi trường Nhật Bản (JEBO), sang giúp làm sạch nước sông Tô Lịch, Hà Nội, bằng công nghệ Nano-Bioreactor và họ sẵn sàng giúp miễn phí. Khi ấy, ông chủ tịch Chung thì nói tổ chức này tự ý thử nghiệm mà không xin phép Tp. Hà Nội; còn ông Lê Văn Dục, giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, lại phát biểu rằng “kết quả thí điểm của công nghệ Nano-Bioreactor Nhật Bản làm sạch nước sông Tô Lịch thất bại”. Và cả hai tuyên bố trên đều bị tổ chức Nhật Bản phản bác trên báo chí rằng quan chức Việt Nam đã “nói sai sự thật” (9).
Sự việc ai cũng biết là phía Nhật đã thử nghiệm và thành công việc làm sạch một đoạn nước sông Tô Lịch; chiều ngày 8/8/2019, Ông Kubo Jun, cố vấn kỹ thuật của Tổ chức xúc tiến Thương mại - Môi trường Nhật Bản, đã trực tiếp tắm trong bể nước sau xử lý ở sông Tô Lịch, trước sự chứng kiến của hàng trăm phóng viên và người dân. Vậy sự thật đằng sau nó là gì?
Đơn giản mọi tội lỗi đều do tổ chức của Nhật Bản gây ra. Họ muốn đầu tư 100% chi phí làm sạch sông Tô Lịch (10). Và như thế phía quan chức thủ đô chả có lợi lộc gì trong đấy, nên họ phá. Và họ đã phá thật qua “mật lệnh” xả nước hồ Tây cuốn trôi thành quả thí điểm làm sạch đoạn nước sông Tô Lịch của các chuyên gia Nhật Bản; không có báo trước gì cả (11). Khi đã hất cẳng được các chuyên gia Nhật Bản, ông Nguyễn Đức Chung liền giao Công ty TNHH thương mại dịch vụ Arktic, nguyên là công ty thuộc gia đình ông chủ tịch, mua hóa chất về xử lý việc làm sạch nước ở các sông hồ Hà Nội, theo phương pháp nào cũng chả ai hay, để tham ô hàng trăm tỷ đồng.
Bây giờ, Nguyễn Đức Chung đã đi tù, còn nước sông hồ ở Hà Nội vẫn ô nhiễm nặng nề chưa tìm ra hướng xử lý tích cực. Có tổ chức thiện nguyện nước ngoài thành tâm đến để giúp xử lý nước cống thành nước sạch thì bị chính quyền chơi bẩn, cố tình gây khó dễ đẩy đuổi họ ra. Riêng Trung Quốc dùng tiền mua chuộc, cho hưởng lợi trước khi bày ra cái bẫy to đùng, để lại hậu quả lâu dài và tác động tiêu cực đến cả tiền đồ dân tộc, thì các quan chức lãnh đạo này cứ ngoan ngoãn chui đầu vào bẫy… Đồng tiền đã che khuất tất cả. Và tất cả gánh nặng nợ nần cứ đổ hết lên đầu người dân? Đảng cộng sản có mạnh dạn minh bạch sửa sai, hay lại tiếp tục sử dụng báo chí lèo lái dư luận qua một hướng khác, mặc cho “đảng ta” tự tung tự tác quyết định mọi việc theo xu hướng làm suy yếu quốc gia và sau cùng là bán nước?
Họa chăng cứ để Việt Nam trở thành một tỉnh lỵ của Trung Quốc kiểu chính quyền tự trị trong “đại lục Trung Hoa” liền núi, liền sông với Việt Nam chăng? Cứ trông vào công hàm Phạm Văn Đồng ký công nhận chủ quyền Trung Quốc ở Hoàng Sa năm 1974, là đủ hiểu cộng sản Việt Nam có ý chí bảo vệ lãnh hải, lãnh thổ hay không. Khi mất chỗ dựa vì cộng sản Liên Xô sụp đổ, đảng cộng sản Việt Nam đã vội vã quỳ gối xin xỏ, năn nỉ Trung Quốc bỏ qua những vô lễ, sai lỗi của Việt Nam trong quá khứ, đã làm bùng nổ chiến tranh biên giới 1979. Dĩ nhiên, Trung Quốc chẳng dại gì bỏ qua không ép Việt Nam lúc đã ở vào thế yếu, kiệt quệ về kinh tế giai đoạn thập niên 80-90, sẽ trở thành một con tốt và lệ thuộc Trung Quốc ngày càng nhiều.
Các khoản vay thêm cho việc đội vốn công trình đường sắt Cát Linh – Hà Đông, gần nửa tỷ đô la, và còn biết bao khoản vay vô tội vạ khác đảng cộng sản Việt Nam đã, đang và tiếp tục vay nóng từ Trung Quốc.. sẽ do ai trả? Dĩ nhiên là con dân Việt Nam ở hiện tại và nhiều thế hệ tương lai sẽ là con nợ, bởi sự đời có vay có trả. Hay nói rõ hơn là Nhà nước Việt Nam phải tìm cách tăng thuế, bòn nơi khố rách trả nơi quần hồng…
Sau hết, nếu cho người dân lựa chọn giữa nhà thầu Nhật Bản hay Trung Quốc, người dân hẳn sẽ chọn nhà thầu Nhật Bản. Riêng chính quyền cộng sản Việt Nam, họ đã chọn lựa rồi và kết quả là một tuyến đường sắt Cát Linh – Hà Đông có vỏn vẹn 13.5km, thi công suốt 10 năm trời, đội vốn 205%, và đã được Nhà nước công bố sẽ hoàn tất trong tháng 5… nhưng chưa biết vào năm nào?!?
Tư liệu tham khảo
(1) https://laodong.vn/xa-hoi/du-an-duong-sat-cat-linh-ha-dong-bat-dau-ban-giao-cho-ha-noi-894367.ldo
(2) https://vtc.vn/tau-cat-linh-ha-dong-chay-thu-lo-bat-cap-sau-3-ngay-ar585442.html
(4) https://www.cnnphilippines.com/news/2021/3/3/Philippines-debt-trap-pandemic-China-AIIB.html.
(6) http://cand.com.vn/Giao-thong/Duong-sat-Cat-Linh-Ha-Dong-chay-thu-nghiem-sau-8-lan-lo-hen-623574/
https://nhandan.com.vn/baothoinay-xahoi-vande/duong-sat-cat-linh-ha-dong-lai-loi-hen-372628
(8) https://tienphong.vn/lai-dot-ngot-hoan-duong-sat-cat-linh-ha-dong-post1332367.tpo
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50626440
(10) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50626440
(11) https://tuoitre.vn/vu-song-to-lich-chu-tich-ha-noi-khong-de-mot-ai-vao-day-lam-tro-dua-cho-ca-thien-ha-20191206180425886.htm
