Biến chủng mới của virus corona dù phát tán nhanh hơn nhưng tỷ lệ tử vong thấp hơn và chưa có bằng chứng cho thấy các vaccine không hiệu quả trước biến chủng này, các chuyên gia cho biết và kêu gọi công chúng tuân thủ nghiêm ngặt giãn cách xã hội để không tạo điều kiện cho virus lây lan.
Thông tin về một biến chủng của virus corona lây lan nhanh hơn đến 70% xuất hiện ở đông nam nước Anh, trong đó có thủ đô London, đã khiến nhiều người quan ngại. Nhiều quốc gia ngay lập tức đã đóng cửa biên giới với nước Anh.
Các nhà khoa học Mỹ cho rằng có khả năng cao là chủng mới này đã có mặt ở Mỹ mặc dù đến nay nó vẫn chưa được phát hiện.
Xuất hiện từ tháng 9
Các nhà khoa học Anh lần ra dấu vết của lần xuất hiện sớm nhất được biết đến của chủng mới là vào ngày 20/9 ở Kent, một quận phía đông nam London. Một biến thể xảy ra khi cấu trúc di truyền của virus thay đổi. Tất cả các virus đều biến đổi theo thời gian.
“Sự gia tăng các ca nhiễm liên quan đến biến thể mới lần đầu tiên được đưa ra ánh sáng vào cuối tháng 11 khi Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE) điều tra lý do tại sao tỷ lệ lây nhiễm ở Kent không hề giảm bất chấp các biện pháp hạn chế. Sau đó, chúng tôi phát hiện ra một cụm ca nhiễm có liên quan đến biến thể này lan nhanh ở London và Essex,” PHE cho biết trong một thông cáo được CNN dẫn lại.
Biến chủng này được cho là nguyên nhân gây ra 60% ca nhiễm mới ở London, vốn đã tăng gần gấp đôi chỉ trong tuần trước. Hôm 23/12, Bộ trưởng Y tế Bắc Ireland, Robin Swann, cho biết biến chủng này đã được phát hiện ở biên giới của họ.
Các cơ quan y tế cho biết ‘ngày càng có nhiều khả năng’ biến chủng mới đã có mặt trên khắp nước Anh. “Tôi khuyên công chúng nên phải giả định rằng người mà họ đi ngang qua trên đường hoặc đứng xếp hàng cạnh đã bị nhiễm,” Trưởng Quan Y tế Bắc Ireland cho biết trong một thông cáo báo chí.
Biến chủng này cũng đã lan ra toàn cầu. Ngoài Anh, nó cũng đã được phát hiện ở Đan Mạch, Bỉ, Hà Lan và Úc, theo WHO.
Úc đã xác định được hai ca nhiễm biến chủng này trong khu vực cách ly ở Sydney và Ý cũng phát hiện một bệnh nhân bị nhiễm biến thể này.
Một biến thể tương tự nhưng riêng biệt cũng được tìm thấy ở Nam Phi, nơi các nhà khoa học cho biết nó đang lan nhanh dọc theo các vùng ven biển.
Hai quan chức chính quyền TT Trump nói với CNN rằng Nhà Trắng đang cân nhắc việc yêu cầu du khách từ Anh xuất trình bằng chứng về kết quả xét nghiệm âm tính trước khi đến Mỹ.
Lây nhanh nhưng ít độc lực
Nhưng các nhà khoa học tư vấn cho chính phủ Anh cho rằng biến thể này có thể lây lan hiệu quả hơn tới 70% so với những chủng khác.
Ông Peter Horby, chủ tịch Nhóm tư vấn về các mối đe dọa từ những virus hô hấp mới và mới nổi (NERVTAG), giảithích tại một cuộc họp khẩn của Ủy ban Khoa học và Công nghệ Quốc hội Anh hôm 23/12 rằng biến chủng mới có ‘một số loại lợi thế sinh học giúp nó lây nhanh hơn’.
Có bằng chứng sơ bộ cho thấy chủng virus mới khiến người nhiễm có lượng virus cao hơn, có nghĩa là virus dễ lây truyền hơn, ông Horby nói.
Một khả năng khác là mọi người bị nhiễm bệnh nhanh hơn sau khi tiếp xúc, ông nói, và cũng có thể mọi người bịnhiễm lâu hơn.
Nhà khoa học Neil Ferguson, thành viên của NERVTAG, cho biết hôm 21/12 rằng biến thể này có thể dễ lây hơn cho trẻ em mặc dù ông nói rằng phải cần thêm dữ liệu. Cho đến nay vẫn hiếm gặp trường hợp trẻ em mắc bệnh Covid-19 nặng.
Một số chuyên gia lưu ý rằng trong một số trường hợp, các biến chủng lây lan nhanh thường đi kèm với độc lực và tỷ lệ tử vong giảm.
Các hãng dược Pfizer/BioNTech và Moderna – vốn có vaccine ngừa Covid được cấp phép – đang thử nghiệm vaccine để kiểm tra xem chúng có hiệu quả với biến chủng hay không.
Con virus corona từng đột biến trước đây và các hãng dược này đều cho biết vaccine của họ hiệu nghiệm đối với các biến thể khác của virus.
Giám đốc điều hành BioNTech, ông Ugur Sahin nói ông có ‘niềm tin khoa học’ rằng vaccine Pfizer-BioNTech hiện tại có thể hiệu quả trước biến thể mới, nhưng dữ liệu đầy đủ phải sau hai tuần nữa mới có.
Tuy nhiên, một số nhà khoa học Mỹ thì nói rằng có khả năng biến chủng này ở mức độ nhỏ có thể làm suy yếu vaccine.
Ông Trevor Bedford, phó giáo sư về vaccine và bệnh truyền nhiễm của Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson, nhận định: “Có thể nghĩ đến hiệu quả vaccine bị tác động một chút, điều này không tốt, nhưng tôi không cho rằng nó sẽ nhấn chìm vaccine.”
Ông Bedford giải thích rằng biến chủng này có thể làm giảm mức hiệu quả 95%của vắc-xin Pfizer/BioNTech.
‘Tuân thủ giãn cách’
Trao đổi với VOA, bác sỹ Nguyễn Đặng Lam Sơn ở Hạt Fairfax, bang Virginia, nói rằng vẫn có khả năng chủng virus mới này lây nhanh hơn ‘vì sự giãn cách xã hội không được cẩn thận như lúc trước do lúc này đang là dịp lễ hội cuối năm’. “Tôi nghĩ không nên lo quá, “ông nói.
Ông cũng giải thích lý do ông tin rằng vaccine vẫn có hiệu quả với biến chủng mới: “May mắn là theo nghiên cứu thì cầu gai của biến chủng này không thay đổi,” ông nói và cho rằng điều này vẫn giúp hệ miễn dịch của cơ thể nhận ra được virus và có phản ứng.
Cầu gai của virus corona là đặc điểm giúp nó có thể bám vào tế bào rồi từ đó xâm nhập được vào tế bào bệnh nhân, bác sỹ Lam Sơn nói. Hãng dược Pfizer dùng vật liệu di truyền, tức mRNA, của virus để tạo ra cầu gai giống virus đưa vào cơ thể thay vì làm theo kỹ thuật truyền thống là làm suy yếu bản thân virus trước khi đưa nó vào cơ thể.
Nếu sau này virus có thay đổi và kháng được thuốc ngừa, thì kỹ thuật mRNA sẽ cho phép các nhà khoa học điều chỉnh lại vaccine ‘dễ hơn và nhanh hơn nhiều’.
“Giống như virus cúm hàng năm thay đổi nhiều thì người ta cũng dùng phương pháp và kỹ thuật như vậy để điều chỉnh thuốc ngừa,” ông cho biết.
“Miễn là virus không đột biến quá nhiều thì thuốc ngừa vẫn có tác dụng,” ông nói với VOA.
Tuy nhiên, vị bác sỹ này cảnh báo biến chủng mới có khả năng làm cho dịch bệnh ở Mỹ trở nên trầm trọng hơn nếu người dân không tuân thủ giãn cách xã hội vì đặc tính lây lan rất nhanh của nó.
“Hiện tại thời tiết lạnh hơn, thời điểm cuối năm mọi người tụ họp đông đúc mà nếu không giãn cách xã hội cẩn thận thì có khả năng dịch trở nên nghiêm trọng hơn nhiều,” ông nói.
Nếu virus càng lây qua nhiều người thì càng có khả năng đột biến thêm những tính năng mới, điều này sẽ khiến dịch bệnh ngày càng phức tạp, ông nói thêm.
“Có khả năng virus thay đổi di truyền để đột biến nhiều hơn khi nó nhảy từ người này sang người kia liên tục,” ông giải thích.
Do đó, ông cho rằng để có thể kiểm soát được dịch thì ngoài việc giãn cách xã hội để virus không có điều kiện lây lanthì ‘phải làm sao chích ngừa đến 70% dân số’.
Ngoài ra, ông bày tỏ hy vọng rằng ngoài hai vaccine đã được cấp phép sử dụng khẩn cấp ở Mỹ, vẫn còn một số vaccine nữa vẫn đang được thử nghiệm. Nhiều vaccine hơn sẽ có ‘nhiều cơ hội kiểm soát các đột biến’.
Đã có ở Mỹ?
Trong lúc này, các nhà khoa học đang nghiên cứu biến chủng cho biết nó có thể đã đến Mỹ vào giữa tháng 11 và nhiều người ở Mỹ đã có thể bị nhiễm.
“Nếu phải đoán, tôi sẽ nói rằng nó có thể đã nhiễm cho hàng trăm người vào lúc này,” ông Michael Worobey, trưởng khoa sinh thái và sinh học tiến hóa tại Đại học Arizona, được CNN dẫn lời nói. “Rất có thể nó đến Mỹ nhiều lần ở nhiều nơi khác nhau.”
“Hãy tưởng tượng số người đã bị nhiễm đã rời London – con số này đang tăng lên theo cấp số nhân,” ông Trevor Bedford, phó giáo sư bộ phận tiêm chủng và bệnh truyền nhiễm của Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson, nói với CNN.
Worobey và Bedford nói họ ước đoán chủng này đã đến Mỹ vào giữa tháng 11.
“Chúng ta thực sự cần phải giả định rằng nó đã có mặt ở Mỹ rồi, và chắc chắn nó không phải là chủng đang hoành hành, nhưng tôi sẽ không ngạc nhiên chút nào nếu nó đã ở đây rồi,” Tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia, nói hôm 22/12.
“Nó có thể đã có ở Mỹ và có thể chúng tôi chưa phát hiện ra,” Trợ lý Bộ trưởng Y tế Brett Giroir nói hôm 21/12.
Chủng virus corona mới vẫn chưa được nhận diện thông qua các nỗ lực giải mã gien ở Mỹ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, tức CDC cho biết trên trang web của họ.
Tuy nhiên, CDC cũng nói rằng chỉ có khoảng 51.000 trong số 17 triệu ca ở Mỹ đã được phân tích chuỗi gien – tức là chưa đến nửa phần trăm.
“Do chỉ có một phần nhỏ các ca nhiễm ở Mỹ đã được xác định chuỗi gien, biến chủng có thể đã có ở Mỹ mà chưa bị phát hiện,” CDC cho biết.
Để phát hiện các đột biến mới của virus, các mẫu bệnh phẩm được thu thập từ các bệnh nhân được giải mã gien để xem mã di truyền của nó để coi có gì mới hay không.
