Ngày 6 tháng 1 năm 2022, hai ông Donald Trump và Joe Biden bắt đầu cuộc vận động tranh cử tổng thống năm 2024. Và cả hai đã thay đổi chiến thuật. Hai năm trước, ông Trump đả kích cá nhân ông Biden một cách hào hứng, đặt biệt hiệu “Biden Buồn ngủ;” còn ông Biden chỉ tấn công ông Trump về các chính sách trước bệnh dịch Covid-19. Năm nay, họ đổi ngược vai trò.
Khi nhậm chức, ông Biden tỏ ra muốn hòa giải, hô hào hai đảng hợp tác. Ngày Thứ Năm vừa rồi, ông đã trực tiếp chỉ trích ông Trump là người gây ra vụ bạo loạn năm ngoái. Ông Biden không nhắc đến tên người tiền nhiệm mà chỉ gọi là “cựu tổng thống.” Có lúc ông nói mạnh hơn, “Ông ta không phải chỉ là một cựu tổng thống. Ông ta là một cựu tổng thống bị thất cử.”
Nhấn mạnh như vậy là một đòn tâm lý, cố ý đụng vào một “vết thương lòng” mà ông Trump vẫn tỏ ra cay cú. Ông Biden biết rằng ông Trump tự ái rất cao, nghe bất cứ ai chỉ trích mình thì phản ứng ngay, dùng những ngôn từ nặng nề, và có thể nói lỡ lời.
Nhưng ông Trump bây giờ lại khác. Ông đã nghe lời các cố vấn, hai ngày trước đã bãi bỏ một cuộc họp báo dự trù vào ngày 6 tháng 1. Đảng Cộng Hòa không muốn nói đến vụ này, nhắc lại không có lợi. Sau bài diễn văn của ông Biden, ông Trump đáp lại, tránh không trả lời trực tiếp những lời buộc tội của đối thủ. Ông cũng không tấn công “Biden Buồn ngủ” nữa mà chỉ công kích các thất bại trong vụ rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan, vụ biên giới, bệnh dịch lan tràn và tình trạng lạm phát. Nhưng ông vẫn không quên nhắc lại, rằng ông Biden thắng năm 2020 nhờ gian lận.
Ông Biden dành tất cả bài diễn văn ngày 6 tháng 1 để tấn công ông Trump: “Ông cựu tổng thống đã tạo ra và truyền bá một mạng những lời dối trá về cuộc bầu cử năm 2020.” Và giải thích, “Vì ông ta coi cái ngã mạn bị thương tổn của mình quan trọng hơn chế độ dân chủ và hiến pháp của chúng ta nên ông không chấp nhận rằng mình thất cử.”
Trên nhật báo The Wall Street Journal, ngày 5 tháng 1, ông Karl Rove, một cố vấn của cựu Tổng thống Cộng Hòa George W. Bush kể lại rằng ông đã chứng kiến hàng ngàn người thuộc đảng Dân chủ biểu tình chống quyết định của Tối cao pháp viện chấm dứt việc kiểm phiếu ở Florida, giúp ông Bush đắc cử năm 2001, nhờ mấy trăm lá phiếu. Nhưng họ không tấn công các trụ sở chính phủ. Nhưng năm ngoái, ông Rove viết, “nhiều ngàn người đã dùng vũ lực để ngăn chặn không cho quốc hội làm phận sự.”
Năm ngoái, Nghị sĩ Mitch McConnell đã nói ngay rằng Tổng thống Trump chịu trách nhiệm về vụ bạo động. Biến cố ngày 6 tháng 1 năm 2021 không thể nào xảy ra nếu không vì ông Trump.
Những người đến Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021 với mục đích ngăn không cho quốc hội biểu quyết công nhận kết quả cuộc bầu cử vì họ tin lời ông Trump tố cáo rằng ông Biden thắng nhờ gian lận.
Nhiều đại biểu Cộng Hòa không tin lời tố cáo đó, kể cả cựu Phó Tổng thống Mike Pence; nên quốc hội có thể biểu quyết công nhận ông Biden đắc cử. Các vị thống đốc và nghị viện ở những tiểu bang mà ông Trump nói có gian lận, như Arizona, Georgia, đều thuộc đảng Cộng Hòa, chính họ xác nhận ông Biden thắng phiếu và, sau nhiều lần đếm phiếu lại, khẳng định không có vụ gian lận lớn nào có thể thay đổi kết quả. Hơn 60 vụ kiện của những người theo ông Trump đòi hủy bỏ kết quả vì gian lận đã bị tòa án bác bỏ, kể cả Tối cao pháp viện trong đó có ba thẩm phán do ông Trump đưa vào trong số 6 người thuộc đảng Cộng Hòa.
Một điều bất thường mới được nhắc lại, là năm 2020 không ứng cử viên nào khác thuộc đảng Cộng Hòa tố cáo bầu cử gian lận, ngoài ông cựu tổng thống. Nếu có một tổ chức gian lận lớn như ông Trump nói, tại sao nó không bầu gian tất cả những chức cho đảng Dân Chủ, mà chỉ cho một chức tổng thống thôi? Người Mỹ bỏ phiếu bầu tất cho cả các chức vụ dân cử trên cùng một tờ giấy. Họ đánh dấu trên một danh sách dài gồm tên tất cả những người ứng cử vào chức nghị viên thị xã, dân biểu, nghị sĩ, thống đốc tiểu bang, vân vân, cho đến chức tổng thống. Những lá phiếu chỉ đánh dấu vào chức tổng thống mà bỏ trắng tất cả các chức khác chắc chắn sẽ bị nghi ngờ và điều tra.
Nhưng ông Donald Trump vẫn tiếp tục tố cáo kết quả cuộc bỏ phiếu năm 2020 là vì gian lận. Và 70% các cử tri Cộng Hòa tin như vậy. Đại đa số các đại biểu Cộng Hòa ở quốc hội cũng không nói ngược lại. Trong buổi lễ tưởng niệm ngày 6 tháng 1, các đại biểu Cộng Hòa đều vắng mặt, không ai muốn tỏ ra mình chống cựu tổng thống Trump. Chỉ thấy Dân biểu Liz Cheney, người đã lên án ông Trump gây nên vụ bạo động và sẽ khó được tái cử năm nay; thân phụ bà, cựu phó tổng thống Dick Cheney cũng có mặt. Họ chỉ là một thiểu số trong đảng Cộng Hòa. Phần lớn đều đứng về phía ông Trump.
Nghị sĩ Ted Cruz (C.H., Florida) đã bị chỉ trích nặng nề khi tuyên bố gọi những người ủng hộ ông Trump trong “một cuộc tấn công vào Điện Capitol” là “quân khủng bố.” Ngày hôm sau, ông đã phải lên đài FOX thanh minh và xin lỗi mình đã lỡ lời. Trong cùng ngày 6 tháng 1, hai dân biểu Cộng Hòa Matt Gaetz đại biểu Florida và Marjorie Taylor Greene của tiểu bang Georgia tổ chức một cuộc họp báo đáp lại Tổng thống Biden. Họ tỏ ý nghi rằng chính FBI, Cơ quan Điều Tra Liên bang đã khích động gây ra cuộc bạo hành. Bà Greene hỏi: Tại sao họ lại làm như vậy?
Cựu Tổng thống Donald Trump tiếp tục vai trò lãnh đạo đảng Cộng Hòa. Ông trừng phạt các đại biểu quốc hội hay các thống đốc tiểu bang cùng đảng nhưng không đồng ý rằng cuộc bỏ phiếu năm 2020 là gian lận, bằng cách ủng hộ các ứng cử viên ra tranh cử sơ bộ với họ. Nếu những người được ông Trump ủng hộ đều thắng trong cuộc bỏ phiếu vào tháng 11 năm nay, địa vị ông sẽ mạnh hơn rất nhiều. Ông sẽ sẵn sàng ra tranh cử tổng thống năm 2024.
Một điều gần như chắc chắn là đảng Cộng Hòa sẽ thắng lớn trong cuộc bầu cử quốc hội cuối năm nay. Thông thường, đảng nào đang giữ chức tổng thống đều bị mất phiếu trong cuộc bầu cử quốc hội năm sau. Tại Hạ viện, đảng Dân chủ hiện chỉ có 8 dân biểu đông hơn đảng Cộng Hòa, chỉ cần thua 5 đơn vị là mất đa số. Tại Thượng viện, tình trạng khó tiên đoán, nhưng dù hai bên vẫn có 50 phiếu như nhau thì cũng không giúp gì được cho ông Biden trong hai năm sau cùng.
Cho tới nay ông Trump chưa tuyên bố dứt khoát sẽ ra ứng cử năm 2024 hay không dù vẫn tiếp tục nhận hàng trăm triệu đô la gây quỹ. Ông Trump có nhiều triển vọng sẽ tranh cử lần nữa. Vì số người ủng hộ Tổng thống Biden, khoảng 40%, đã xuống rất thấp. Tại năm tiểu bang “ngang ngửa” quyết định số phận các ứng cử viên tổng thống, ông Biden đang mất uy tín nặng nề. Tại Michigan, ông Trump được 12 phần trăm cử tri ủng hộ nhiều hơn ông Biden. Tại Wisconsin, ông Trump cũng dẫn trước 10 phần trăm.
Nhưng cuộc tranh cử tổng thống sẽ còn kéo dài hai, ba năm nữa. Nếu ông Biden may mắn, bệnh dịch Covid-19 sẽ chấm dứt sớm và kinh tế sẽ phát triển mạnh từ đầu năm 2023, nhờ các chương trình xây dựng hạ tầng cơ sở và nâng cao trợ cấp xã hội. Nhưng ông Trump biết chắc chắn rằng trong đảng Cộng Hòa không người nào có thể giành ra ứng cử thay cho ông. Và ông cũng biết rằng các cử tri đảng Cộng Hòa thuần nhất hơn, các chính khách theo kỷ luật chặt chẽ hơn, khác với tình trạng đảng Dân Chủ.
Trong lịch sử nước Mỹ, chỉ có một vị tổng thống thất cử sau nhiệm kỳ đầu tiên nhưng bốn năm sau lại tranh cử và đắc thắng, đó là Tổng thống Grover Cleveland, 1885 – 1889 và 1893 – 1897. Ông Donald Trump có hy vọng sẽ là người thứ nhì.
