Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đang chuẩn bị để đón tiếp các nhà lãnh đạo của 10 nước ASEAN đến dự cuộc họp tại tiểu bang California vào tuần sau. Theo tường thuật của thông tín viên Steve Herman của đài VOA tại Bangkok, trọng tâm của hội nghị là vấn đề an ninh khu vực và thương mại.
Với bối cảnh là những hành động có tính chất hung hãn của Trung Quốc ở Biển Đông, hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Hoa Kỳ là một sự kiện được nhiều người chú tâm theo dõi.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng không nên đặt nhiều kỳ vọng về thành quả của cuộc họp.
Ông Simon Tay, người đứng đầu Học viện Sự vụ Quốc tế ở Singapore, cho biết như sau.
"Đây là năm cuối cùng ông Obama giữ chức tổng thống. Tôi không nghĩ rằng sẽ có nhiều thành quả có thực chất."
Việt Nam và Philippines nằm trong số các nước ASEAN có tranh chấp chủ quyền biển đảo với Trung Quốc và đang tìm kiếm những sự bảo đảm an ninh từ Washington. Điều này làm cho họ tách biệt với một số nước khác trong khối ASEAN, là những nước không muốn đưa ra những lời lẽ cứng rắn chống lại Bắc Kinh.
Sự khác biệt đó có thể làm cho cuộc họp ở Sunnylands khó lòng có được những tuyên bố có thực chất hoặc có tính chất đột phá.
Ông Chin Leng Lim, giáo sư công pháp quốc tế của Đại học Hồng Kông, nhận định như sau.
"Tôi không nghĩ rằng Hoa Kỳ đang có ý định phá vỡ bất kỳ thứ gì. Nhưng đương nhiên là Hoa Kỳ có những mối quan tâm về Biển Đông, về tự do hàng hải …và những vấn đề này sẽ nằm cao trong nghị trình của cuộc họp thượng đỉnh."
Các giới chức của chính quyền Obama xem ASEAN là một trụ cột chính trong chiến lược tái cân bằng sang Á châu Thái Bình Dương và muốn tăng cường các mối quan hệ kinh tế với khu vực đang phát triển nhanh chóng này.
Giáo sư Lim cho rằng quyền chủ đạo về nghị trình của cuộc họp thượng đỉnh này nằm trong tay Hoa Kỳ.
"Chúng ta không có một khối ASEAN có tiếng nói đồng nhất về một số vấn đề đáng quan tâm. Và theo tôi, nếu quí vị chấp nhận thực tế đó, thì điều đó có nghĩa là vị thế chủ đạo trong cuộc họp cấp cao này sẽ thuộc về Hoa Kỳ và nghị trình làm việc của Hoa Kỳ."
Các nhà phân tích cho biết trọng tâm của ASEAN hiện nay là thương mại.
12 nước đã ký kết Hiệp định Hợp tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) tại New Zealand hồi tuần trước. 4 nước ASEAN – Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam, là thành viên của khối mậu dịch tự do này.
Giáo sư Lim của Đại học Hồng Kông cho rằng hai thành viên ASEAN khác là Indonesia và Thái Lan rốt cuộc sẽ gia nhập TPP.
"Hoa Kỳ đang thúc đẩy TPP, và nếu ý tưởng về một hiệp định thương mại tự do Hoa Kỳ-ASEAN không đạt kết quả, chúng ta phải tìm kiếm những cách thức để các thành viên khác của ASEAN có thể gia nhập TPP."
ASEAN đã thương lượng trong hơn 3 năm nay với 6 nước khác – là Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand, về một hiệp định được gọi là hiệp định thương mại tự do có tên là Quan hệ Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
Bà Deborah Elms, giám đốc Trung tâm Thương mại Á châu ở Singapore, nhận định như sau.
"ASEAN đang đối mặt với một khung cảnh cạnh tranh mới, với việc ký kết TPP và cuộc thương thuyết về RCEP sắp đến hồi kết thúc để gộp chung 16 nước ở Á châu. Để duy trì vị thế của mình, ASEAN phải có thái độ nghiêm túc đối với mục tiêu hợp nhất khu vực. Nếu không có được những kết quả cụ thể, những công ty có khả năng chuyển dịch trên khắp thế giới sẽ chuyển sự chú ý và nguồn lực của họ vào những nơi khác."
Khu Sunnylands, nơi tổ chức hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Hoa Kỳ, cũng là nơi mà Tổng thống Obama dùng để tiếp đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm 2013. Giáo sư Simon Tay nhận xét như sau về sự lựa chọn này.
"Về mặt ngoại giao, về mặt biểu tượng, việc này đặt 10 nước cỡ trung và cỡ nhỏ của ASEAN ngang hàng với Trung Quốc. Đây là một sự công nhận có ý nghĩa lớn lao đối với những thành quả mà ASEAN đạt được trong những năm qua."
Tổng thống Obama đã đích thân mời tất cả các nhà lãnh đạo ASEAN đến Sunnylands khi ông dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN ở Malaysia cách nay 3 tháng.
Theo dự liệu, bên cạnh vấn đề an ninh khu vực và thương mại, các nhà lãnh đạo này cũng sẽ thảo luận về vấn đề biến đổi khí hậu và nạn buôn người.
