Về chuyện dạy toán và học toán, có hiện tượng mà nhiều nguời bị tới mức có tên gọi cho nó luôn, là "math anxiety." Tôi không biết "math anxiety" dịch ra tiếng Việt là gì nhưng có thể tạm giải thích là chuyện một học sinh ngại, sợ, lo lắng, khi phải làm toán trong môi trường bị đánh giá (trước mặt người khác, giữa đám đông, hoặc bị chấm điểm). Math anxiety thường dẫn tới kết quả là làm toán không được mặc dù thực sự có khả năng.
Hiện tượng này không phải chỉ có ở Mỹ không thôi; nhiều người Việt Nam vẫn hay cho rằng "Mỹ dốt toán." Giáo sư Jihyun Lee đại học New South Wales, Úc, nghiên cứu 41 nước phát triển tham gia đánh giá học sinh trung học qua kỳ thi PISA cho thấy hiện tượng này có mặt ở khắp nơi. Thậm chí ở Hàn Quốc và Nhật, có một hiện tượng ngược là học sinh có độ tự tin vào toán rất thấp và độ math anxiety rất cao mặc dù trên thực tế các em làm toán được, điểm PISA cao, chứ chả phải không.
Nhưng math anxiety từ đâu tới? Có khá nhiều nghiên cứu cho thấy math anxiety từ cha mẹ mà ra. Cũng có nghiên cứu cho thấy thầy cô cũng ảnh hưởng. (Math anxiety có đến từ bạn bè không? Không có nhiều nghiên cứu về mối liên hệ này và trong số nghiên cứu hiện có thì kết luận là - chẳng bao nhiêu. Nên không trách bạn bè được.)
Cha mẹ ảnh hưởng tới math anxiety của con bằng nhiều đường lắm. Một nhóm chuyên gia Tâm Lý do GS Erin Maloney đại học University of Chicago đứng đầu và có sự tham gia của chuyên gia tại UCLA và Temple University thu thập dữ liệu từ 868 học sinh (469 nữ, 399 nam) lớp 1, lớp 2, và phụ huynh về mức độ math anxiety của phụ huynh và điểm toán của các em học sinh. Họ cũng thu thập dữ liệu về khả năng toán và độ math anxiety của thầy cô.
Kết quả là vầy. Khi cha mẹ bị math anxiety mà lại giúp con làm bài tập ở nhà, con cái bị ảnh hưởng theo và làm khả năng toán của các em bị giảm đi. Nhưng nếu các bậc phụ huynh này không giúp con làm bài tập ở nhà, mức độ học toán của các em không bị ảnh hưởng. Ngay cả khi tính tới tác động của các yếu tố khác -- khả năng toán của phụ huynh, khả năng toán của thầy cô, math anxiety của thầy cô, địa vị kinh tế xã hội của trường -- thì mức math anxiety và việc phụ huynh giúp các em làm bài tập ở nhà, vẫn là yếu tố ảnh hưởng.
Ảnh hưởng không lan tới điểm Reading (bài đọc tiếng Anh) của các em. Phụ huynh bị math anxiety mà giúp các em làm bài Reading thì các em không bị rớt điểm.
Điều này làm các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng khi cha mẹ bị math anxiety mà giúp con mình làm bài tập toán, vô tình hay cố ý các bậc cha mẹ này truyền cho các em quan niệm chán nản hay sợ hãi hay lo ngại về toán.
Họ khuyên rằng khi giúp con em làm bài tập toán, cha mẹ nên có thái đô tích cực hơn. Bài khó cũng đừng tỏ vẻ nản, đừng tỏ vẻ bực, đừng chê bai lo sợ, mà nên tỏ vẻ hăng hái, kiểu như "sợ gì mà không dám làm." Cha mẹ mà không sợ thì hy vọng con em cũng không sợ luôn.
