Việt Nam đã mất ít nhất 2,5 tỷ USD viện trợ nước ngoài trong ba năm qua và có thể mất thêm 1 tỷ USD nữa do tình trạng tê liệt bộ máy hành chính, Liên Hiệp quốc, Ngân hàng Thế giới và các nhà tài trợ phương Tây cảnh báo với chính phủ Hà Nội qua một lá thư mà Reuters xem được.
Những số liệu chưa được báo cáo trước đây từ tài liệu chưa được công bố, vốn đã có từ ngày 6/3, nêu bật lên sự thất vọng của các nhà đầu tư nước ngoài về những rào cản pháp lý và thủ tục phê duyệt kéo dài, gây ra bế tắc kéo dài giữa lúc quốc gia Cộng sản đang bị bủa vây bởi chiến dịch chống tham nhũng leo thang và tình trạng bất ổn chính trị.
“Khoảng 1 tỷ USD vốn cho phát triển đang chờ phê duyệt, với 2,5 tỷ USD bổ sung phải hoàn trả lại do hết hạn tài trợ”, bức thư gửi cho Thủ tướng Phạm Minh Chính viết, báo hiệu những tổn thất tiềm tàng trị giá gần 1% tổng sản phẩm quốc nội của cả nước.
Khoản tài trợ hết hạn có thể trì hoãn các dự án rất cần thiết, chẳng hạn như nâng cấp cơ sở hạ tầng, và các nhà tài trợ nhấn mạnh trong thư rằng nhiều khoản tiền bổ sung có thể đã bị mất do “bị ngăn cản bởi quá trình phê duyệt kéo dài”.
Hai quan chức nước ngoài cấp cao được Reuters phỏng vấn đã trực tiếp liên kết các rào cản hành chính với nỗ lực chống tham nhũng, lặp lại những nhận xét tương tự từ các nhà ngoại giao và quan chức khác trong những tháng gần đây.
Cuộc chiến chống tham nhũng đã tạo ra một dạng “tê liệt”. Các quan chức chậm phê duyệt hoặc triển khai các sáng kiến vì họ sợ vô tình vi phạm vào các quy định phức tạp.
Giữa bối cảnh những hạn chế đó, Việt Nam đang phải vật lộn trong việc chi tiêu ngay cả công quỹ, khi đã không đầu tư khoảng 19 tỷ USD từ năm 2021 - 2023, ít hơn 1/4 so với kế hoạch, theo Bộ tài chính.
Bức thư được người đứng đầu Liên Hiệp Quốc và Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam gửi và có chữ ký của 18 đại sứ, trong đó có Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, Nhật Bản và người đứng đầu Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam.
Văn phòng thủ tướng Việt Nam và Bộ đầu tư không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Liên Hiệp Quốc và Ngân hàng Thế giới cho biết họ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với chính phủ trong các dự án, và LHQ thừa nhận trong một tuyên bố với Reuters rằng có những “thách thức” trong việc sử dụng nguồn tài trợ.
Vấn đề năng lượng
Việt Nam đã đưa ra những cam kết đáng kể về việc giảm sử dụng than để đổi lấy nguồn tài trợ về khí hậu của phương Tây, nhưng một năm rưỡi sau khi thỏa thuận với các quốc gia của Nhóm G7 được công bố, vẫn chưa có khoản vốn nào được giải ngân, trong khi Việt Nam đang đẩy mạnh nhập khẩu than để tránh tình trạng thiếu điện ở các nhà máy có vốn đầu tư nước ngoài.
Sau nhiều yêu cầu từ các nhà tài trợ, chính phủ đã thành lập một nhóm làm việc về vấn đề này và chỉ đạo các quan chức xem xét một số quy định cản trở việc tiếp cận nguồn vốn, một quan chức nước ngoài tham gia thảo luận nói với Reuters và lưu ý rằng không có thời hạn nào được ấn định để hoàn tất quy trình.
Lưới điện, cơ sở hạ tầng quan trọng của đất nước, được coi là cần nâng cấp và có sẵn một lượng lớn vốn nước ngoài để thực hiện công việc này. Tuy nhiên, các quy định hiện hành ngăn cản nhà điều hành mạng lưới thuộc sở hữu nhà nước tiếp cận số tiền đó ít nhất cho đến năm 2027 vì vấn đề tài chính, quan chức này cho biết như một ví dụ về tình trạng bế tắc.
Sự thất vọng của các nhà tài trợ dẫn tới những quyết định có thể cắt giảm viện trợ cho Việt Nam trong tương lai.
Chẳng hạn, Ngân hàng Thế giới cho biết họ sẽ sáp nhập văn phòng Hà Nội từ tháng 7 với các hoạt động ở Campuchia và Lào để nâng cao “hiệu quả quản lý”, một động thái có thể dẫn đến sự thay đổi trọng tâm.
Các quan chức Việt Nam đã kêu gọi các nhà tài trợ nước ngoài giảm chi phí sử dụng vốn của họ, phần lớn đến từ các khoản vay, thường theo giá thị trường. Nhưng Việt Nam cũng đã bị mất số tiền tài trợ lớn, các quan chức phương Tây cho biết.
Diễn đàn