Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump không tham dự hai hội nghị thượng đỉnh ASEAN và Đông Á ở Thái Lan vào cuối tuần này mà cử Cố vấn An ninh Quốc gia Robert C. O'Brien và Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross đại diện không có nghĩa là Mỹ đang thay đổi phương thức tiếp cận đối với khu vực, một nhà quan sát nhận định với VOA.
Thông báo của Nhà Trắng vào tối thứ Ba, theo AP, có thể bị nhìn nhận ở Đông Nam Á là dấu hiệu của việc Mỹ thiếu chủ động giao tiếp trong khu vực vào lúc ảnh hưởng và đầu tư của Trung Quốc đang tăng nhanh.
Trong khi đó, hãng tin Reuters dẫn lời các nhà ngoại giao Châu Á nói rằng việc thiếu đại diện cao cấp nhất của Mỹ tại hội nghị ở Bangkok sẽ là một sự thất vọng đáng kể nếu không phải là bất ngờ.
Thông báo được đưa ra chỉ vài ngày trước khi Thái Lan tổ chức Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 35 từ ngày 02/11 và tiếp sau đó là Hội nghị thượng đỉnh Đông Á vào ngày 04/11. Hai hội nghị thượng đỉnh này bao gồm các cuộc họp bên lề có sự góp mặt của Mỹ và các nước lớn khác, bao gồm Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Hàn Quốc.
David Stilwell, trợ lí ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á và Thái Bình Dương, cũng sẽ có mặt ở Bangkok, nhưng phái đoàn Mỹ sẽ thấp hơn nhiều về cấp bậc so với các nước lớn khác trong khu vực bao gồm Nhật Bản, Ấn Độ và Trung Quốc, theo Reuters.
Mặc dù tuyên bố khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương là khu vực “hệ trọng nhất đối với tương lai của Mỹ” trong báo cáo chiến lược của Lầu Năm Góc trong năm nay, song chính quyền Trump đã từng bước giảm dần sự hiện diện của Mỹ tại các hội nghị thượng đỉnh Đông Á và ASEAN, AP cho biết.
Dù ông Trump tham dự hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN tại Manila vào năm 2017, ông chưa bao giờ tham dự một hội nghị Thượng đỉnh Đông Á đầy đủ. Phó Tổng thống Mike Pence đại diện Mỹ tại các hội nghị này ở Singapore vào năm ngoái.
Người tiền nhiệm của Trump, Tổng thống Đảng Dân chủ Barack Obama, ngược lại đã tham dự mọi hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN và Đông Á từ năm 2011, ngoại trừ năm 2013, khi ông hủy bỏ do chính phủ Mỹ đóng cửa.
Tiến sĩ Tạ Văn Tài, cựu Giáo sư Đại học Harvard, một học giả ngành luật quan tâm đến các vấn đề của Việt Nam bao gồm cả vấn đề tranh chấp Biển Đông, cho rằng sự vắng mặt của ông Trump tại các hội nghị sắp tới không có nghĩa là Mỹ đang thay đổi phương thức tiếp cận của mình đối với khu vực Đông Nam Á.
[4:16] “Các nhân vật cấp dưới cũng có đủ tư cách để tái xác nhận các cam kết của Mỹ về vấn đề an ninh hay kinh tế ngoại thương, vì đã có những văn bản chiến lược về vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, nhất là những cam kết liên quan đến tự do lưu thông và thượng tôn luật pháp quốc tế về các quyền lợi của các quốc gia tại Biển Đông và Biển Hoa Đông,” ông nói.
“Tuy Mỹ không có người lãnh đạo cao nhất mạnh miệng như ông Trump tại Bangkok để ngăn chặn ngay những lời khuynh loát, lấn lướt nào đó của Trung Quốc, nhưng tôi thiết nghĩ một lần phát biểu lấn lướt của Trung Quốc tại Bangkok cũng chẳng thay đổi gì về mục tiêu hay chiến lược dài hạn về tương quan quân sự và ngoại giao quân bình cả vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương,” Tiến sĩ Tài phân tích.
Trung Quốc, nước tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ Biển Đông và hiện đang vướng vào tranh chấp lãnh hải với các nước láng giềng trong khu vực, trong những năm gần đây đã bồi đắp các đảo nhân tạo và xây cất các cơ sở quân sự ở đó. Mỹ xem những hành động này là quân sự hóa và đe dọa tới hòa bình và an ninh trong khu vực.
Tiến sĩ Tạ Văn Tài nói dưới chính quyền Trump, Mỹ đã tỏ thái độ cứng rắn hơn đối với Trung Quốc, thể hiện qua việc điều tàu chiến thực hiện các cuộc tuần tra “tự do hàng hải” thường xuyên hơn và áp sát hơn các đảo mà Trung Quốc đang chiếm giữ ở vùng biển tranh chấp.
“Sự quyết đoán của ông Trump quả thực có cái hay hơn thời ông Obama,” học giả này nhận định, lưu ý thêm rằng thái độ cứng rắn của Mỹ cũng được thể hiện trong việc đấu tranh với Trung Quốc về kinh tế-thương mại.
Một phát ngôn viên của Thái Lan hôm thứ Tư nói rằng việc ông Trump chỉ định Cố vấn An ninh Quốc gia Robert O'Brien làm "đặc phái viên" thay mặt ông cho thấy Mỹ đề cao tầm quan trọng của các cuộc họp.
"Sự hiện diện của Hoa Kỳ trong các cuộc họp này chắc chắn sẽ đóng góp mang tính xây dựng cho các cuộc họp ASEAN-Hoa Kỳ này," Busadee Santipataks, tổng giám đốc Vụ Thông tin của Bộ Ngoại giao Thái Lan, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với AP.
Đại diện của Trung Quốc tại các cuộc họp ở Nonthaburi, gần Bangkok, sẽ là Thủ tướng Lý Khắc Cường. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cùng những người đứng đầu chính phủ các nước khác cũng đang tham dự.
