Chính phủ Syria thề sẽ lấy lại Cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng trong khi tất cả các đồng minh cũng như kẻ thù của nước này hôm 22/3 đều lên án việc Tổng thống Mỹ Donald Trump công nhận chủ quyền của Israel đối với vùng lãnh thổ mà Israel dùng vũ lực chiếm được.
Tuyên bố của ông Trump hôm 21/3 đánh dấu sự thay đổi bất ngờ trong chính sách của Mỹ đối với quy chế của một vùng đất có tranh chấp mà Israel chiếm từ tay Syria trong cuộc chiến sáu ngày hồi năm 1967 và sáp nhập vào năm 1981 – một động thái không được quốc tế thừa nhận.
Trong bối cảnh hành động của Mỹ bị lên án, Ngoại trưởng Mike Pompeo đã đến thăm thủ đô Beirut của Li-băng, nơi ông chĩa mũi dùi vào kẻ thù trong khu vực của Israel: lực lượng Hezbollah và quốc gia ủng hộ lực lượng này là Iran – và tuyên bố các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với nhóm này đã thành công.
Tuyên bố của ông Trump là bước đi mới nhất của Mỹ gây phẫn nộ ở Trung Đông - ở cả những quốc gia thù địch với Israel lẫn những nước có quan hệ với Tel Aviv và là đồng minh của Mỹ.
Tuyên bố này diễn ra sau việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel hồi tháng 12 năm 2017 – quyết định cũng làm bùng phát chỉ trích của cộng đồng quốc tế do quy chế gây tranh cãi của Jerusalem vẫn là vấn đề trọng tâm trong xung đột Israel-Palestine.
Nga, một đồng minh của Tổng thống Syria Bashar al-Assad có lực lượng trú đóng ở Syria, nói rằng tuyên bố của ông Trump có nguy cơ khiến cho khu vực bị bất ổn nghiêm trọng, và họ bày tỏ hy vọng rằng phát ngôn này chỉ mang tính tuyên bố mà thôi.
Iran, đồng minh chính trong khu vực của ông Assad và cũng có quân ở Syria, lên án tuyên bố của ông Trump là ‘bất hợp pháp và không thể chấp nhận’.
“Quyết định cá nhân của ông Trump… sẽ dẫn đến khủng hoảng trong khu vực,” phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Iran phát biểu.
Thổ Nhĩ Kỳ, đồng minh của Mỹ và là đối thủ của Damascus, cũng nói rằng động thái này đã đưa khu vực Trung Đông đến bờ vực của một cuộc khủng hoảng mới và không thể nào cho phép hợp pháp hóa việc chiếm đóng Cao nguyên Golan.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cảm ơn ông Trump về cử chỉ của ông ‘vào lúc mà Iran đang muốn sử dụng Syria như là một phương cách để hủy diệt Israel.” Hành động này có thể giúp ông Netanyahu giữa bối cảnh ông đang đối diện với cuộc bầu cử khó khăn sắp tới, các phân tích gia cho biết.
Chính quyền Syria nói rằng Cao nguyên Golan là một phần ‘không thể tách rời’ của lãnh thổ Syria và họ vẫn giữ ưu tiên là lấy lại vùng đất này bằng tất các mọi biện pháp mà luật pháp quốc tế cho phép.
Họ nói rằng chính quyền Mỹ với ‘sự ngu dốt và ngạo mạn’ không có quyền quyết định số phận của vùng đất này và bất cứ động thái nào công nhận chủ quyền của Israel đều là ‘hành động phi pháp và sẽ không có tác dụng gì’.
Sau hàng chục năm yên bình kể từ lệnh ngừng chiến hồi năm 1974 do lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc giám sát, Cao nguyên Golan đã trở lại thành điểm nóng căng thẳng khu vực trong cuộc nội chiến Syria. Hồi tháng 5 năm ngoái, Israel cáo buộc Vệ binh Cộng hòa Iran bắn hỏa tiễn vào lãnh thổ họ, từ ranh giới ngưng bắn phía lãnh thổ Syria.
Israel, vốn đã tiến hành nhiều cuộc không kích nhằm vào cái mà họ gọi là các mục tiêu do Iran hậu thuẫn ở Syria, đã yêu cầu Nga đưa các lực lượng đồng minh với Iran ra khỏi vùng biên giới.
Bên lằn ranh ngưng bắn phía lãnh thổ Syria đã bị phiến quân kiểm soát trong nhiều năm cho đến khi phe thân chính phủ giành lại nó hồi tháng 7 năm ngoái.
Ông Jason Greenblatt, cố vấn cao cấp Nhà Trắng, viết trên Twitter rằng ‘trong tất cả các tình huống có thể nghĩ đến, Israel cũng không thể từ bỏ Cao nguyên Golan… nếu làm vậy sẽ gây nguy hiểm cho sự tồn tại của Israel”.
Ông Fouad Mundhir, một người dân Syria có nhà ở Cao nguyên Golan, nói: “Ông nói là ông đang giương cao ngọn cờ dân chủ. Cũng được, thưa ông Trump. Ông có tính đến nguyện vọng của người dân ở Cao nguyên Golan không?”
Liên minh châu Âu nói lập trường của họ đối với quy chế của Cao nguyên Golan là không thay đổi và họ không công nhận chủ quyền của Israel đối với vùng cao nguyên chiến lược này.
Đức kêu gọi bất cứ thay đổi gì ở biên giới cần ‘phải được thực hiện thông qua các biện pháp hòa bình giữa tất cả các bên liên quan’. Pháp cho biết họ không công nhận Israel sáp nhập Golan và bất kỳ sự công nhận nào cũng là đi ngược lại luật quốc tế.
Israel nói cuộc nội chiến ở Syria đã tái khẳng định nhu cầu phải giữ vùng cao nguyên này vốn được các bên thèm muốn do nguồn nước và đất đai màu mỡ của nó như là vùng đệm ngăn cách giữa các thị trấn Israel với sự bất ổn của các nước láng giềng.
Ở Li-băng, Ngoại trưởng Pompeo tuyên bố Hoa Kỳ sẽ tiếp tục sử dụng ‘mọi biện pháp hòa bình’ để chặn các nguồn tài trợ ‘nuôi dưỡng cho các hoạt động khủng bố của Iran và Hezbollah”.
