Trong lúc Chính phủ Mỹ đóng cửa một phần đang bước sang ngày thứ 20, Tổng thống Donald Trump và phe Dân chủ trong Quốc hội vẫn tiếp tục bị chia rẽ trước đòi hỏi của ông Trump muốn có ngân quỹ xây tường biên giới với Mexico. Giải pháp nhanh chóng lúc này là không có khả năng.
Ông Trump đã cắt ngang cuộc thương thuyết với lãnh đạo Đảng Dân chủ hôm 9/1, ông Chuck Schumer, lãnh đạo phe Dân chủ ở Thượng viện cho biết.
Sau đây là một số kịch bản khả dĩ cho bế tắc hiện nay.
Hai bên nhượng bộ
Khi thường dân Mỹ bắt đầu cảm thấy tác động của chính phủ đóng cửa đối với cuộc sống của họ, cả hai phía đều cảm thấy áp lực từ phía cử tri và sẽ có động thái đạt được thỏa thuận, có lẽ tập trung vào những vấn đề sau:
Dreamer: Những di dân trẻ, chủ yếu có nguồn gốc Mỹ Latin, vốn đến Mỹ bất hợp pháp khi còn nhỏ và hiện vẫn đang sống ở Mỹ. Tổng thống Trump có thể chịu đưa ra giải pháp bảo vệ họ khỏi bị trục xuất để đổi lại Quốc hội cấp tiền xây tường cho ông. Một thỏa thuận theo hướng này trước đây đã gần đạt được nhưng đã sụp đổ.
Hàng rào thay vì bức tường: ông Trump khăng khăng đòi phải xây ‘tường’ nhưng mới đây đã đổi giọng điệu sang ‘hàng rào thép’ với hy vọng rằng cách dùng từ này không quá mang tính chính trị. Các hàng rào cao gồm các thanh chắn đã được dựng lên ở một số điểm ở biên giới và sẽ có thêm nhiều hàng rào nữa được dựng lên. Cấp tiền cho hàng rào hay các lựa chọn khác thay cho bức tường kiên cố có thể cho phép ông Trump tuyên bố thắng lợi và phe Dân chủ nói rằng họ đã chặn được bức tường.
Các bước khác: có nhiều cách nữa để củng cố biên giới Mỹ-Mexico, chẳng hạn như triển khai thêm các phương tiện mọi địa hình và lính biên phòng cưỡi ngựa. Các thiết bị dò kim loại cỡ lớn cũng sẽ được lắp đặt để rà soát các xe tải và xe buýt tình nghi có hoạt động bất hợp pháp.
Tăng giảm số tiền: hai bên có thể mặc cả để đạt được con số đâu đó ở giữa đòi hỏi của ông Trump là 5,7 tỷ đô la và đề xuất của Đảng Dân chủ là 1,6 tỷ đô la để tăng cường an ninh biên giới.
Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp
Ông Trump đã đe dọa tuyên bố tình trạng khẩn cấp với lý do rằng di dân bất hợp pháp đe dọa an ninh của Mỹ và nếu công bố tình trạng khẩn cấp ông được phép tái phân bổ những ngân quỹ liên bang hiện tại sang xây bức tường, có lẽ bằng cách lấy tiền dành cho Bộ Quốc phòng. Theo quy định của Hiến pháp thì chỉ có Quốc hội mới có quyền quyết định chi tiêu tiền thuế của người dân như thế nào.
Tuy nhiên, ông Trump không hề đề cập đến khả năng đó trong bài diễn văn trên truyền hình vào tối ngày 8/1 về điều mà ông gọi là ‘khủng hoảng’ biên giới. Bước đi như thế của ông Trump sẽ leo thang thành một xung đột chính sách về quyền lực Tổng thống. Phe Dân chủ gần như chắc chắn sẽ có động thái chặn ông Trump lại và nhiều khả năng khởi động một cuộc chiến pháp lý kéo dài.
Dân chủ lùi bước, Trump thắng
Các lãnh đạo Đảng Dân chủ là bà Nancy Pelosi và ông Chuck Schumer đã thề rằng họ sẽ không cho ông Trump một đồng để xây bức tường biên giới. Nhưng một khi đóng cửa chính phủ kéo dài, họ có thể suy nghĩ lại mặc dù điều này có vẻ như không có khả năng do bầu không khí chính trị hiện nay.
Đảng Dân chủ đã giành thế đa số ở Hạ viện một cách áp đảo trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 trong khi tỷ lệ ủng hộ của ông Trump tiếp tục dao động xung quanh mức 40%. Các cuộc thăm dò dư luận cũng cho thấy các cử tri hoài nghi về sự cần thiết phải có một bức tường.
Thêm vào đó, ngay càng có nhiều người Mỹ đổ lỗi cho ông Trump đã gây ra tình trạng đóng cửa chính phủ ngay cả khi các cử tri Cộng hòa đa số vẫn ủng hộ ông, theo một cuộc thăm dò dư luận mới đây của Reuters/Ipsos.
Trump xuống nước, phe Dân chủ thắng
Một trong những trách nhiệm chính của ông Trump với tư cách Tổng thống là đảm bảo rằng chính phủ liên bang thực thi được nhiệm vụ. Do đó, việc đóng cửa chính phủ đối với ông Trump là quá rủi ro về mặt chính trị.
Các công viên quốc gia và các bảo tàng bị đóng cửa là một chuyện, nhưng các nhân viên an ninh sân bay và kiểm soát không lưu đang làm việc không lương là lời cảnh báo rằng an ninh và an toàn có thể bị hy sinh nếu tình trạng đóng cửa chính phủ tiếp diễn. Các quan chức công đoàn cho biết một số nhân viên làm việc cho các sân bay đã nghỉ việc.
Trong nhiều năm, ông Trump đã hứa hẹn xây dựng bức tường – ban đầu nói là Mexico sẽ chịu chi phí – và sau đó đã liên tục đả kích Đảng Dân chủ đã cản trở ông. Tuy nhiên ông có thể thấy việc đóng cửa là không bền vững, sau đó lùi bước và ủng hộ các dự luật mở cửa lại chính phủ của Đảng Dân chủ.
Hôm 9/1, phe Dân chủ ở Hạ viện đã bắt đầu thúc đẩy các dự luật chi tiêu cho từng cơ quan liên bang. Sau đó, các dự luật này sẽ được đưa lên Thượng viện. Phe Cộng hòa ở Thượng viện khi đó sẽ phải quyết định liệu có phê chuẩn các dự luật này hay không hay chặn chúng lại để giúp cho bức tường của ông Trump. Tuy nhiên, nếu chặn dự luật mở cửa lại Bộ Tài chính có thể làm trì hoãn việc hoàn thuế của hàng triệu người Mỹ.
Cho đến nay, Lãnh đạo phe đa số ở Thượng viện Mitch McConnell đã không mấy quan tâm đến việc tổ chức bỏ phiếu cho các dự luật này.
