Với những bằng chứng hóa thạch mới nhất và công cụ phân tích được cải tiến, một nhóm các nhà khoa học đã đạt được đồng thuận về nguyên nhân khiến khủng long bị diệt vong. "Một tiểu hành tinh khiến chúng diệt vong, nhưng có lẽ nó đâm xuống vào thời điểm đặc biệt xấu," nhà cổ sinh vật học Steve Brusatte thuộc Đại học Edinburgh, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết.
Tiểu hành tinh có đường kính10 km lao vào Trái đất cách đây 65 triệu năm, khiến môi trường toàn cầu bị tàn phá, với sóng thần, động đất, cháy rừng, mưa axit và nhiệt độ biến động đột ngột.
Thiên thời bất lợi
Ông Brusatte nói rằng vào thời điểm đó khủng long đang chững lại về mặt tiến hóa. "Rất nhiều loài khủng long ăn cây cỏ lớn, những loài khủng long có sừng như Triceratops, loài đứng cuối trong chuỗi thức ăn của khủng long, loài cơ sở của hệ sinh thái khủng long, đã giảm mất tính đa dạng của mình. Nghiên cứu cho thấy điều này thật ra khiến hệ sinh thái khủng long dễ bị tổn hại hơn. "
Quần thể khủng long đã trồi sụt thất thường trong 150 triệu năm trước đó. Viết trên chuyên san Biological Reviews, ông Brusatte nêu giả thuyết, "Nếu tiểu hành tinh đâm xuống vài triệu năm trước hoặc sau đó trong lịch sử, khi các loài đa dạng hơn, thì khủng long ít ra đã có thể ứng phó tốt hơn."
Cây phả hệ khủng long cho thấy các loài nhỏ đi
Thế nhưng, một số loài động thực vật lại sống sót sau cuộc tuyệt chủng hàng loạt, và một nghiên cứu khác, đăng trên chuyên san Science, tìm hiểu một dòng giống tồn tại được. Nghiên cứu lần theo quá trình loài khủng long ăn thịt khổng lồ máu lạnh như Tyrannosaurus Rex tiến hóa thành loài chim máu nóng cỡ nhỏ. Dẫn đầu bởi nhà sinh vật học tiến hóa Michael Lee, làm việc với Bảo tàng Nam Australia và Đại học Adelaide, các nhà nghiên cứu lập một cây phả hệ khủng long theo dõi sự giảm kích thước và tỉ lệ tiến hóa để xem điều gì đã xảy ra trên mỗi nhánh.
Họ nghiến cứu phân bộ khủng long chân thú ăn thịt (theropoda), phân tích 1.500 đặc điểm ở 120 loài và phát hiện rằng có một nhóm khủng long tiến hóa nhanh khoảng gấp bốn lần tất cả các loài khủng long khác có mặt vào thời điểm đó. Nhóm tiến hóa nhanh chóng đó cuối cùng biến thành chim.
Kích thước nhỏ góp phần thay đổi tiến hóa
Các nhà khoa học theo dõi tiến trình chuyển hóa qua 50 triệu năm. Trong khoảng thời gian đó, họ nói những thế hệ kế tiếp từ từ và dần dần nhỏ đi. Vào thời điểm tiểu hành tinh đâm vào trái đất, ông Lee cho biết, những con chim đầu tiên đã sải cánh bay khoảng 100 triệu năm. "Thủy tổ loài chim bắt đầu khám phá một lối sống mới đòi hỏi kích thước cơ thể nhỏ hơn, cử động nhanh nhẹn hơn và khả năng điều hòa nhiệt độ cơ thể lớn hơn bằng cách sử dụng lông vũ và nhiều thứ khác."
Ông Lee nói kích thước cơ thể nhỏ dẫn tới sự thay đổi tiến hóa. "Và chính điều đó đã chọn lọc rất nhiều đặc điểm thích nghi mới về mặt giải phẫu mang tính triệt để, những thứ như cánh và lông vũ và xương chạc, và tất cả những đặc điểm thích nghi khác mà chúng ta thấy ngày nay ở hình thái loài chim."
Hiện nay có khoảng 10.000 loài chim trên hành tinh. Nhà nghiên cứu Lee cho biết ông định sẽ lần theo những mô thức tiến hóa khác như sự trỗi dậy của động vật có vú sau khi khủng long tuyệt chủng.
