Hàng chục dân biểu thuộc lưỡng đảng trong Hạ Viện Hoa Kỳ ngày 29/7 gửi thư cho Tổng thống Barack Obama không đồng ý cho Việt Nam gia nhập Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP nếu không có những cải thiện nhân quyền cụ thể từ chính phủ Hà Nội.
Thư do Dân biểu Cộng hòa Frank Wolf khởi xướng được 16 dân biểu Cộng hòa và 16 dân biểu Dân chủ đồng ký tên nêu rõ để Quốc hội Mỹ ủng hộ thỏa thuận TPP với Việt Nam, nhà cầm quyền Hà Nội cấp thiết phải có những thay đổi đáng kể về mặt nhân quyền, cải tổ luật lệ đáp ứng các tiêu chuẩn lao động quốc tế, và tỏ rõ cam kết về pháp quyền.
Thư bày tỏ quan ngại sâu sắc về thành tích nhân quyền, quyền của người lao động, và quyền tự do tôn giáo tại Việt Nam. Những người đồng ký tên dẫn ra hàng loạt các vi phạm điển hình như việc tù đày các nhân vật bất đồng chính kiến, các nhà hoạt động tôn giáo, và những tiếng nói chỉ trích nhà nước khiến Việt Nam trở thành quốc gia giam tù nhân chính trị nhiều nhất khu vực Đông Nam Á, với ít nhất 212 người đang bị cầm tù và nhiều người khác đang bị quản thúc tại gia.
Các dân biểu ký tên trong thư nói Quốc hội Mỹ sẽ khó để cho Việt Nam gia nhập TPP nếu Hà Nội không đáp ứng đầy đủ những yêu cầu bao gồm phóng thích tất cả tù nhân chính trị và tù nhân lương tâm, sửa đổi các điều luật cản trở quyền tự do tôn giáo như nghị định 92, chấm dứt yêu cầu các tổ chức tôn giáo phải được nhà nước công nhận và kiểm soát, và cho phép hình thành các tổ chức công đoàn độc lập nằm ngoài sự quản lý của nhà nước.
Chính phủ hai nước Việt-Mỹ đều bày tỏ mong muốn sớm đúc kết các cuộc thương lượng về TPP trước cuối năm nay.
Tuy nhiên, để TPP được thông qua, ngoài sự phê chuẩn của Tổng thống cần phải có sự nhất trí của cả lưỡng viện trong Quốc hội Hoa Kỳ.
Nếu không được đa số ủng hộ ở Hạ viện hoặc chỉ cần 1 thành viên trong Thượng viện chặn lại thì Việt Nam cũng không vào được TPP.
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, một nhà vận động được nhiều người biết đến về vấn đề nhân quyền và TPP của Việt Nam, cho biết:
“Hiện nay có hai nút chặn mà nút chặn quan trọng nhất là ở Hạ viện vì ở Hạ viện đã có đa số các dân biểu lên tiếng rồi. Khoảng từ 250-260 dân biểu không đồng ý cho Việt Nam vào TPP nếu như không có những cải thiện căn bản về nhân quyền. Tại Thượng viện cũng có một số thượng nghị sĩ kể cả Chủ tịch Tiểu ban đặc trách Châu Á-Thái Bình Dương trong Thượng viện đã tuyên bố thẳng thừng rằng không muốn cứu xét cho Việt Nam vào TPP nếu Việt Nam không cải thiện đáng kể về nhân quyền.”
Tiến sĩ Thắng nhấn mạnh những nỗ lực của giới hoạt động nhân quyền và các nhà lập pháp Hoa Kỳ hiện nay không nhằm ngăn cản TPP cho Việt Nam, mà là để thỏa thuận tự do mậu dịch này thật sự đến với một đất nước tự do-dân chủ và tôn trọng nhân quyền:
“Chúng tôi không chặn TPP cho Việt Nam mà chỉ đặt điều kiện là nếu muốn có mậu dịch tự do thì phải thật sự với một dân tộc tự do. Khi nào người dân làm chủ nền kinh tế xã hội , lúc đó những quyền lợi mậu dịch mới đến với người dân. Hiện nay, tất cả những quyền lợi ấy sẽ không được phân bổ đến người dân mà nhiều khi lại củng cố thêm hệ thống quyền lực để trấn áp, khống chế , đàn áp người dân, tạo thêm những bất công xã hội nặng nề hơn nữa. Đây là một cơ hội để đòi hỏi chính quyền Việt Nam nếu muốn hưởng các quyền lợi từ tự do mậu dịch và thế giới tự do thì bắt buộc phải cải tổ nhân quyền một cách căn bản, không quay lui được nữa.”
Những dân biểu ký tên trong thư gửi Tổng thống Obama nói những điều kiện về nhân quyền họ nêu lên thể hiện các giá trị toàn cầu cũng như cam kết của Hoa Kỳ về tự do mậu dịch để đảm bảo rằng TPP sẽ không dẫn tới những hậu quả khôn lường do hậu thuẫn những vi phạm.
Thư của các dân biểu Mỹ nhấn mạnh TPP không chỉ là một thỏa thuận tự do thương mại mà còn là một thông điệp với thế giới rằng mỗi thành viên trong đó là một đối tác đáng tin cậy.
Các nhà lập pháp Hoa Kỳ khuyến cáo rằng không đảm bảo Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn nhân quyền cụ thể thì việc chấp thuận TPP cho Hà Nội sẽ càng làm tăng thêm các vi phạm nhân quyền của chính phủ độc đảng do cộng sản lãnh đạo.
Báo Quân đội Nhân dân của nhà nước Việt Nam trong bài viết nhan đề ‘Tư duy lỗi thời và ảo tưởng ngây thơ’ cáo buộc các tổ chức phản động nước ngoài bịa đặt, vu cáo Việt Nam vi phạm nhân quyền để cản trở Việt Nam tham gia TPP.
Bài báo nói ‘Tư duy dùng vấn đề dân chủ, nhân quyền để áp đặt chính sách lên các quốc gia đã ngày càng tỏ ra lỗi thời trong quan hệ quốc tế. Những ai nghĩ rằng, để được Hoa Kỳ chấp nhận trở thành thành viên TPP, Việt Nam phải thay đổi chế độ xã hội, pháp luật quốc gia chỉ là một ảo tưởng ngây thơ.’
