Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chính thức sửa đổi quy định về quản lý xuất khẩu vũ khí quốc tế liên quan tới Việt Nam, mở đường cho việc bán các vũ khí sát thương cho quốc gia cựu thù.
Văn bản mới được đăng tải trên trang web của Cục Văn thư Liên bang Hoa Kỳ có đoạn viết rằng Bộ Ngoại giao Mỹ đã xác định rằng “vì các lợi ích đối ngoại Mỹ, an ninh quốc gia và vì các quan ngại nhân quyền mà việc xuất khẩu các thiết bị quốc phòng mang tính sát thương và các dịch vụ quốc phòng cho Việt Nam có thể được cho phép trên cơ sở từng trường hợp một nhằm tăng cường an ninh và trinh sát trên biển”.
Việc sửa đổi có hiệu lực hơn một tháng sau khi Hoa Kỳ thông báo dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam nhân chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao kiêm Phó Thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh tới Mỹ.
Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết việc dỡ bỏ chỉ được áp dụng cho các mục đích an ninh hàng hải trong bối cảnh Việt Nam đang phải đương đầu với những thách thức, nhất là từ Trung Quốc, trên biển Đông.
Trong chuyến thăm Việt Nam vừa qua, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ về Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, ông Tom Malinowski cũng đề cập tới vấn đề vũ khí sát thương.
Bộ trưởng Ngoại giao của Việt Nam mới đến Washington, đã gặp Ngoại trưởng Kerry, tại đó chúng tôi công bố việc dỡ bỏ một phần lệnh cấm vũ khí sát thương. Và nói rõ rằng chúng tôi muốn làm nhiều hơn nữa để làm sâu sắc thêm mối quan hệ, chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa, cả trong lĩnh vực hợp tác an ninh, TPP, nhưng chúng ta chỉ có thể làm điều này khi có bằng chứng rõ ràng về sự tiến bộ về nhân quyền. Vì vậy, mục đích của chuyến đi của tôi là để tìm hiểu những tiến bộ nào có thể đạt được trong năm nay và trong vài năm tới.Ông Tom Malinowski nói.
Nhà ngoại giao này nói: “Bộ trưởng Ngoại giao của Việt Nam mới đến Washington, đã gặp Ngoại trưởng Kerry, tại đó chúng tôi công bố việc dỡ bỏ một phần lệnh cấm vũ khí sát thương. Và nói rõ rằng chúng tôi muốn làm nhiều hơn nữa để làm sâu sắc thêm mối quan hệ, chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa, cả trong lĩnh vực hợp tác an ninh, TPP, nhưng chúng ta chỉ có thể làm điều này khi có bằng chứng rõ ràng về sự tiến bộ về nhân quyền. Vì vậy, mục đích của chuyến đi của tôi là để tìm hiểu những tiến bộ nào có thể đạt được trong năm nay và trong vài năm tới”.
Việc Hoa Kỳ cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam nằm trong lệnh cấm vận vũ khí năm 1984 của Washington, và theo các nhà quan sát, quyết định của Mỹ thể hiện sự tin cậy lẫn nhau và là một phần quan trọng trong tiến trình bình thường hóa hoàn toàn mối quan hệ song phương.
Hiện chưa rõ Việt Nam sẽ mua gì, nhưng trong khi vấn đề biển Đông đang dậy sóng, theo các nhà quan sát, Hà Nội có lẽ muốn tăng cường hải quân để bảo vệ lãnh hải trước sự lấn lướt của Trung Quốc.
Tin tức quốc tế dẫn lời một giới chức quân sự cấp cao của Mỹ nói rằng hai quốc gia hiện đang bàn thảo về ‘các tàu tuần tra, các thiết bị trinh sát, tình báo’ và ‘có thể là cả một số vũ khí cho hạm đội mà họ [Việt Nam] chưa có’.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, giáo sư giảng dạy bộ môn quan hệ quốc tế tại Đại học George Mason, Mỹ, nhận định: “Hiện nay chúng ta thấy là cái cần thiết của Việt Nam là họ cần phải tăng cường khả năng tuần duyên của họ, thì cái đó là loại vũ khí họ muốn có. Thứ hai là một loại khác mà tôi nghĩ họ cũng muốn có là hỏa tiễn địa đối hạm, có thể bắn xa ra ngoài biển. Thì đó là những cái tôi cho là họ muốn".
Nhưng còn có những loại khác nữa là phương tiện để tiến hành trinh sát và thăm dò, dụng cụ để thăm dò ở ngoài biển thì không có, họ có thể muốn mua. Nhưng mà mặt khác thì họ có thể điều đình để cho Mỹ chia sẻ những tin tức ở ngoài đó, bản đồ ngoài đó, như trường hợp mà Mỹ làm với Philippines. Đó là những điều mà theo tôi nghĩ có thể là họ muốn.Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Ông Hùng nói tiếp: "Nhưng còn có những loại khác nữa là phương tiện để tiến hành trinh sát và thăm dò, dụng cụ để thăm dò ở ngoài biển thì không có, họ có thể muốn mua. Nhưng mà mặt khác thì họ có thể điều đình để cho Mỹ chia sẻ những tin tức ở ngoài đó, bản đồ ngoài đó, như trường hợp mà Mỹ làm với Philippines. Đó là những điều mà theo tôi nghĩ có thể là họ muốn”.
Trong khi đó, trả lời báo giới, giáo sư Carl Thayer, nhận định Việt Nam đang muốn mua máy bay tuần tra biển P3 của Mỹ. Ngoài ra, chuyên gia về Việt Nam này còn cho rằng Hà Nội cũng quan tâm tới radar ven biển, giúp tăng cường khả năng giám sát biển của Hải quân Việt Nam.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Malinowski nói thêm rằng phía Mỹ muốn mối bang giao với Hà Nội “sâu sắc và bền vững hơn như các mối quan hệ đối tác của Mỹ với các bạn hữu và các đồng minh thân thiết nhất ở châu Á, châu Âu cũng như những nơi khác”.
Nhưng để đạt tới điều đó, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cho rằng mối quan hệ Hà Nội - Washington cần phải “dựa trên những giá trị chung”, và đó là lý do vì sao Hoa Kỳ “nhấn mạnh rất nhiều tới vấn đề nhân quyền”.
Nhà ngoại giao này cũng nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ không muốn ‘quan hệ đổi chác’ với Việt Nam.
