Các nhà phân tích nói rằng chuyến thăm Bắc Kinh của Thủ tướng Malaysia Najib Razak hồi tuần trước chỉ nhằm mục đích nhấn mạnh một thỏa thuận đã có theo đó Bắc Kinh hứa hỗ trợ kinh tế để đổi lại sự im lặng của Kuala Lumpur khi tàu thuyền Trung Quốc khuấy động vùng biển gần Malaysia.
Các nhà lãnh đạo ở Bắc Kinh hy vọng thỏa thuận với Malaysia tuyên bố chủ quyền trên một vùng giàu trữ lượng nhiện nhiệu hóa thạch lớn của Biển Đông một ngày nào đó sẽ được áp dụng với các chính quyền ở các nước khác. Brunei, Ðài Loan, Việt Nam và Philippines đều tuyên bố chủ quyền toàn bộ hoặc một phần Biển Đông.
Trật tự khu vực
Giáo sư Douglas Guilfoyle chuyên ngành luật quốc tế tại Đại học Monash ở Australia nhận định:
“Rõ ràng một số học giả cho rằng Trung Quốc muốn thiết lập một mô hình trật tự nào đó trong khu vực. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc sẽ đặt ra chính sách tổng quát cho việc quản lý một số vấn đề khu vực nhất định, và mọi người phải làm theo ý của Bắc Kinh, không phải chỉ vì Trung Quốc hùng mạnh nhất, mà bởi vì chính sách của Bắc Kinh là có thiện chí và sẽ mang lại lợi ích hỗ tương cho tất cả các bên vì nền kinh tế của Trung Quốc đang trong thời kỳ nở rộ.”
Nhà lãnh đạo Malaysia họp với Chủ tịch Nước Trung Quốc Tập Cận Bình ở Bắc Kinh hôm thứ Năm. Truyền thông Trung Quốc nói trong chuyến thăm Trung Quốc 6 ngày của Thủ tướng Najib, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí chống lại “sự can thiệp từ bên ngoài” vào tranh chấp chủ quyền lãnh hải trong khu vực. Hai bên cũng cam kết duy trì ổn định trên biển và miêu tả tự do hàng hải là điều thiết yếu.
Quan hệ thương mại
Truyền thông Malaysia nói trong chuyến thăm Bắc Kinh của Thủ tướng Najib, Trung Quốc và Malaysia đã ký kết 14 thỏa thuận thương mại trị giá 34 tỉ đôla. Một trong những thỏa thuận đó là Trung Quốc sẽ bán tàu hải quân cho Malaysia.
Các nhà phân tích ở Kuala Lumpur nóicác thỏa thuận được ký kết trong chuyến thăm Bắc Kinh của Thủ tướng Najib được người dân Malaysia ủng hộ, nhất là những người gốc Hoa chiếm 21% dân số nước này.
Ông Ibrahim Suffain, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Merdeka, nhận định: “Người Malaysia xem Trung Quốc như là một cơ hội mở rộng kinh tế, do đó họ coi chính sách mở rộng kinh tế với Trung Quốc là một điều tích cực.”
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Malaysia và là nguồn đầu tư nước ngoài chính yếu của nước này. Năm ngoái Tổng Công ty Năng lượng Hạt nhân của nhà nước Trung Quốc đã mua lại cổ phần của công ty đầu tư phát triển 1MDB của Malaysia trong một công ty năng lượng với giá 2,4 tỉ đôla, và Tổng Công ty Xây dựng Đường sắt Trung Quốc mua cổ phần trong công ty phát triển dự án địa ốc Bandar Malaysia.
Hồi tháng 3, 100 tàu Trung Quốc đã đi qua bãi cạn Luconia, nơi Malaysia tuyên bố chủ quyền, nhưng bộ trưởng quốc phòng Malaysia đã giảm nhẹ chi tiết này, thay vì lên tiếng phản đối Trung Quốc.
Ngoại giao
Các nhà phân tích nói rằng Trung Quốc có lẽ sẽ tiếp tục tránh tăng hoạt động quân sự trong vùng biển họ tuyên bố chủ quyền gần Malaysia để không đẩy nước này xích lại gần Mỹ.
Theo một tài liệu năm 2015 của Vụ Nghiên cứu Quốc hội về hợp tác an ninh giữa Mỹ và Malaysia, hai nước đã thực hiện nhiều cuộc thao dượt quân sự chung, tàu bè qua lại thăm viếng và tăng các cuộc trao đổi giáo dục, mặc dù Malaysia không ồn ào về những vụ tranh chấp chủ quyền Biển Đông.
Giáo sư Johathan Bogais, chuyên ngành khoa học chính trị của Đại học Sydney, nhận định: “Rõ ràng là Malaysia muốn chơi với cả hai bên. Chính sách đó tỏ ra hữu hiệu đối với họ và trong lúc này họ vẫn tiếp tục với chính sách đó.”
Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông
Nhưng Bắc Kinh đã gây tức tối cho các chính phủ khác quanh Biển Đông bằng hành động đưa tàu thuyền đi qua các vùng đặc quyền kinh tế trong phạm vi 200 hải lý cách bờ biển các nước đó, và hành động lấn biển xây đảo. Vùng biển này là một ngư trường, hải lộ, và là nơi khác thác nhiêu liệu hóa thạch quan trọng.
Washington giúp Việt Nam chống lại sự bành trướng của Trung Quốc bằng việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí cho Hà Nội, đồng thời tiến hành các cuộc thao dượt quân sự chung với Philippines. Trung Quốc lên án Mỹ giúp các nước khác có tranh chấp chủ quyền lãnh hải trong khu vực để khống chế sự bành trướng của Trung Quốc.
Việt Nam đã lớn tiếng phản đối khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu vào vùng biển tranh chấp, dẫn đến những cuộc biểu tình rầm rộ chống Trung Quốc năm 2014.
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã mạnh mẽ ủng hộ Trung Quốc hồi tháng 10, và được đáp lại bằng những cam kết viện trợ. Tổng thống tiền nhiệm của Philippines là người đã kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế, giúp Manila thắng kiện hồi tháng 7.
