Trong phiên họp toàn thể lần thứ 5 vào ngày 13/4, Ủy Ban Pháp Luật Quốc Hội quyết định hoãn dự luật về lập hội, theo đề nghị của Chính Phủ.
Ủy Ban Tư Pháp Quốc Hội “cũng thống nhất với đề nghị của Chính phủ.”
Quyết định này tạo ra nhiều câu hỏi từ dư luận.
Ông Uông Chu Lưu, Phó Chủ Tịch Quốc Hội, được báo Thanh Tra trích lời, nói sẽ “đề nghị Chính Phủ cần có sự giải thích, làm rõ lý do” vì sao hoãn nhưng ông cũng phân bua “thà ít mà chất lượng còn hơn nhiều mà không làm được.”
Báo chí Việt Nam cho biết thời gian qua, Chính Phủ đã giao Bộ Nội Vụ phối hợp các cơ quan liên quan tiếp thu, chỉnh lý dự luật này. Tuy nhiên, “theo Chính Phủ, đây là dự án phức tạp, còn có ý kiến khác nhau về một số vấn đề lớn, quan trọng cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện và xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền.”
Theo Tạp Chí Cộng Sản, cùng số phận với 10 dự luật khác, dự luật về lập hội bị hoãn vì “việc chuẩn bị chưa đảm bảo chất lượng” và “quá phức tạp.”
Một số Đại Biểu Quốc Hội cũng lên tiếng chỉ trích việc hoãn trình dự luật, một dự luật được kỳ vọng sẽ được thông qua vào tháng 6 này.
Báo Dân Trí trích lời đại biểu Quốc Hội, Phạm Văn Hòa - Ủy viên Ủy Ban Pháp Luật: “Luật về Hội đáng lẽ đã thông qua mà cuối cùng dừng lại. Dư luận cử tri rất bức xúc về vấn đề này, nhiều nơi muốn thành lập Hội nhưng không được vì đã có luật đâu.” Ông Hòa nói: “Tại sao chúng ta đã làm 2 năm nay rồi mà cuối cùng lại rút với chỉ một lý do là… phức tạp?”
Theo VietnamNet, đại biểu Nguyễn Thanh Bình (tỉnh Quảng Nam) đề nghị “nhiều nội dung thay đổi lớn như Luật về Hội, Quốc hội đã cho ý kiến rồi, vậy nếu không đưa vào chương trình năm 2017 để thông qua thì phải cho vào năm 2018 chứ không thể rút luôn.”
Một tuần trước chuyến thăng Hoa Kỳ vào tháng 10 năm ngoái của Uỷ Viên Bộ Chính Trị, Thường Trực Ban Bí Thư, Đinh Thế Huynh, Ủy Ban Thường Vụ Quốc Hội ra thông báo sẽ thông qua Luật về lập hội, nhưng khi ông Huynh đang ở Washington ngày 25/10 thì tại Việt Nam, Bộ Trưởng Nội vụ, Lê Vĩnh Tân, được truyền thông Việt Nam dẫn lời nói "xin lùi" dự luật do “còn nhiều tranh cãi.”
Ông Lê Vĩnh Tân, người đứng đầu cơ quan trên danh nghĩa chủ trì soạn thảo dự luật về Hội, thừa nhận: “Việc chuẩn bị dự án luật chưa được chu đáo, và vì còn nhiều ý kiến khác nhau về dự thảo Luật nên cần có thời gian chuẩn bị tiếp để trình Quốc Hội tại kỳ họp sau, tạo sự đồng thuận cao mới thông qua Luật lập Hội.”
Khi ấy Luật Sư Trần Vũ Hải, thuộc Đoàn Luật Sư Hà Nội, nói với VOA rằng động thái của Bộ Trưởng Tân là “dấu hiệu theo chiều hướng tốt” vì theo luật sư Hải dự luật này còn nhiều hạn chế:
“Đề nghị của ông Bộ Trưởng Nội Vụ cũng là thích đáng. Việc không thông qua được lần này tất nhiên là có tích cực là vì nếu thông qua luật với nội dung như vậy là hạn chế quyền lập hội. Nhưng nếu không thông qua cũng là bằng chứng rằng Quốc Hội và chính quyền đã nợ người dân rất nhiều về những luật liên quan đến quyền tự do của người dân đã được Hiến Pháp quy định.”
Một số tổ chức xã hội dân sự ở Việt Nam cũng mô tả dự luật này là vi hiến, cảnh báo rằng dự luật có thể buộc đóng cửa nhiều nhóm xã hội dân sự chuyên bênh vực cho một loạt các vấn đề từ bảo vệ quyền của người tàn tật đến thúc đẩy nhân quyền.
Các tổ chức này lập luận rằng mối đe dọa cấm các tổ chức chưa đăng ký có thể vi phạm quyền của người dân theo Hiến Pháp năm 2013 của Việt Nam và Công uớc Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị mà Việt Nam đã ký kết.
Tháng 12 năm ngoái, Tòa Án Nhân Dân tỉnh Thái Bình kết án hai cựu Tù Nhân Lương Tâm là ông Nguyễn Anh Kim 13 năm tù giam và ông Lê Thanh Tùng 12 năm tù với tội danh “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” theo điều 79 Bộ Luật Hình Sư, do có ý tưởng thành lập Hội “Lực lượng Quốc dân Dựng cờ Dân chủ” với lực lượng nòng cốt là sỹ quan và hạ sĩ quan trong quân đội nhân dân Việt Nam và quân đội Việt Nam Cộng Hòa.
Luật sư Võ An Đôn, người bào chữa cho ông Tùng được báo mạng Thanh Niên Công giáo trích lời nói rằng cả hai ông, ông Tùng và ông Kim thừa nhận có ý tưởng thành lập hội, nhưng chưa có hoạt động cụ thể nào thì đã bị kết án.
Cách nay hơn 10 năm, dự luật về hội đã được đưa vào chương trình nghị sự của quốc hội, nhưng rồi đã bị "xếp lại."
Vào đầu những năm 1990, Chính phủ bắt đầu soạn thảo luật về lập hội. Một dự thảo được đưa ra vào cuối năm 2005 bao gồm các điều khoản rất hạn chế và kiểm soát quá nhiều quyền tự do của người dân, đã bị các hội đoàn lúc ấy phản đối quyết liệt. Dự này lần đầu đã bị hoãn vào năm 2006.
Theo các nhà hoạt động xã hội bám sát quá trình soạn dự luật, dự luật mới nhất đề ngày 16/9/2016 của Bộ Nội Vụ có nhiều điểm tích cực sau khi tiếp thu ý kiến của các đại biểu quốc hội kỳ trước, của các chuyên gia, các tổ chức quốc tế và của người dân.
Theo tuần báo The Economist, Việt Nam “với sức ép kinh tế, nợ công đang sắp chạm ngưỡng 65% GDP, các quan chức cao cấp của đảng Cộng Sản có thể đã tính toán rằng sẽ dễ nhận diện các nhóm hoạt động hội công khai hơn là để họ tổ chức ngoài luồng trên Internet.”
Tờ Economist cũng viết: “Xã hội dân sự sẽ là bà đỡ cho những phong trào có thể đe dọa sự kiểm soát của chính quyền."
"Cái chết của Hiệp định TPP làm giảm hẳn ham muốn cải tổ ở Việt Nam. Việc trì hoãn thông qua Luật về Hội lại càng giảm khả năng Việt Nam thực thi cam kết mạnh mẽ rằng họ sẽ bao dung với các nghiệp đoàn độc lập, một trong những điều mà Hà Nội đã nói khi đàm phán TPP."
